ԳԱՐԵԳԻՆ ԱՐՔ. ԲԵԿՉՅԱՆ. «ԿՄԱՂԹԵՄ, ՈՐ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԻ ՄԵԾ ՄԱՍԸ ՄԱՍՆԱԿՑԻ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՆ»

«ԱԶԳ», 19-02-2010- Ինչպես արդեն ծանուցել ենք, առաջիկայում Կ. Պոլսում անցկացվելու են 85-րդ աթոռակից պատրիարքի ընտրություններ: Այդ առիթով «Ազգի» ընթերցողներն արդեն հաղորդակից են եղել երեք թեկնածուներից մեկիՙ Գուգարաց թեմի հոգեւոր առաջնորդ Սեպուհ եպիսկոպոս Չուլջյանի հետ զրույցին: Ստորեւ ներկայացնում ենք հաջորդ թեկնածուիՙ Գերմանահայոց թեմի առաջնորդ Գարեգին արքեպիսկոպոս Բեկչյանի հետ մեր հարցազրույցը, որը մեր թերթում առաջին անգամ լինելով` ծավալուն լինելու արտոնությունն ունի: - Սրբազան հայր, պաշտոնավարել եք Ֆրանսիայում, հետո Գերմանիայում, հիմա էլ ուզում եք վերադառնալ այնտեղ, որտեղ ծնվել եք, կրթություն ստացելՙ Պոլիսՙ մասնակցելու համապատրիարքության կամ աթոռակից պատրիարքի ընտրությունների: Ի՞նչ կասեք այս առիթով: - Այո, ընտրությունը, որ տեղի պիտի ունենա համապատրիարքության, դժբախտ կացության մը հետեւանքն է, որովհետեւ Մեսրոպ պատրիարք Մութաֆյան 1998-ին երբ ընտրվեցավ, շատ խոստումնալից անձնավորություն էր եւ դժբախտաբար վերջին 2-3 տարիները բոլորովին անբուժելի հիվանդության ճանկերուն մեջն ինկավ եւ հետեւաբար քանի որ կապրի, համապատրիարք ընտրելու որոշում տրվեցավ կրոնական ժողովին կողմե: Համապատրիարքության կարգ պատրիարքության պատմության մեջ չիկա, սակայն քանի որ պատրիարք մը ցկյանս կընտրվի, եւ մարմին մը չիկա զինք պաշտոնանկ ընելու, եւ ինքն ալ կարող չէ հրաժարելու իր կացության պատճառավ, հետեւաբար համապատրիարքություն որոշվեցավ իրականացնել: - Մեկ ուրիշ խումբ սա որակում է պատրիարքական ընտրություններ: - Համապատրիարք ընտրելու կարծիքն ամենեն առաջ «Մարմարա» օրաթերթի խմբագրապետ Ռոպեր Հատտեճյանի գաղափարն էր, որը շատ ճիշտ գաղափար մը ըլլալով, ընդունվեցավ բոլորի կողմե, քանի որ պատրիարքը կապրի, ի հարգանս անոր, պատրիարքական աթոռի հանդեպ բոլոր համակիրներու ունեցած սերը, հարգանքը, հետեւաբար այդ բոլորը պատճառ եղան, որ համապատրիարք ընտրելու կարելիությունը ստեղծվի եւ ինչպես ըսի, մարմինն մըն ալ գոյություն չունի պաշտոնապես զինքը այդ պաշտոնեն ետ առնելու, հետեւաբարՙ համապատրիարքություն, իսկ ինչ կվերաբերի ընտրող հանձնախմբի կարծիքին, որուն պաշտոն հանձնված ժամանակը համապատրիարք ընտրելու պաշտոն տրված էր, բայց իրենք այդպես որոշում առեր են եւ առ այդ պետության դիմում կատարեր են 85-րդ պատրիարք, ոչ թե համապատրիարք ընտրելու: Թեեւ համապատրիարք ըսված ժամանակ բոլոր իրավասություններն ունի, ներկա պատրիարքը վախճանելե հետո ինքնաբերաբար կդառնա 85-րդ պատրիարքը: - Ինչպե՞ս պիտի կարողանա նոր պատրիարքը պոլսահայության սերը նվաճել: Ինչպիսի՞ խոստումներ եք տալու Ձեր ընտրողներին, որ կստիպի 3 թեկնածուներից նախապատվությունը հենց Ձեզ տալ: - Այդպիսի հանձնարարություն, թելադրություն ես ինքս չեմ կրնար ընել եւ իրավունք ալ չունիմ ընելու: Քանի որ բոլոր թեկնածուները Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցին կներկայացնեն եւ արժանավոր եկեղեցականներ են, հետեւաբար մեկը մյուսեն պակաս չէ: Իսկ ինչ կվերաբերի Մեսրոպ պատրիարքի տեղը լեցնելու կարողության, պետք է ըսել, որ ամեն եկեղեցական իր արժեքը, իր կարողություններն ունի, անշուշտ էՙ ոչ մեկը մյուսին չի նմանիր, բայց կրնա ըլլալ, որ պաշտոնը ստանձնելե հետո նաեւ իր կարողությունները մեջտեղ դնելով վերադարձնե ժողովուրդին սերը եւ համակրանքը, կարենա ունենալ եւ թիկունքը նաեւ: Ուրեմն եկեղեցական ամեն մի թեկնածու իր կարողությունները մեջտեղ պիտի դնե անշուշտ: - Կա՞ այդպիսի հնարավորություն մինչ ընտրությունը արժանիքներն ի ցույց դնելու: - Մինչեւ ընտրություն չէ, ընտրությունեն հետո իր արժանիքները մեջտեղ պիտ դնե: Մինչեւ ընտրություն չենք կրնար, գործունեությամբ է, որ կդրսեւորվի: Միայն կարելիություն կա երեք թեկնածուները ներկայանան ժողովրդին, ինչպես ես օրեր առաջ գացի Պոլիս, քարոզներ տվի, հանդիպումներ ունեցա, ժողովուրդը հարցումներ տվավ, պատասխանեցի: Եվ պետք է ըսեմ, որ այս ընտրությունը կուսակցական ընտրության պայքար մը չէ: Մրցում մըն է, որ կշահիս կամ կկորսնցնես: - Ինչո՞վ նման չէ կուսակցական ընտրության: - Կուսակցական ընտրությունը այնպիսին է, որ խոստումներ կտրվի ժողովուրդինՙ այս պիտի ընեմ, այն պիտի ընեմ, թեեւ անոնց երկու երրորդը չեն իրականանար, սակայն այնպիսի պայքար կտարվի, մեկը մյուսին կնվաստացնե: Մեր եկեղեցական մրցումին մեջը այսպիսի բաներ գոյություն չունին եւ պետք չէ ըլլան: Ադիկա պատիվ կբերե ո՛չ եկեղեցիին, ո՛չ եկեղեցականության, ո՛չ ալ ժողովրդի խաղաղության: Հետեւաբար պետք է հանդարտ, ներդաշնակ պայմաներու մեջ ընտրություն մը կատարվի: Ժողովուրդը մոտեն ճանչնա անձերը եւ ադոր համապատասխան իր կարծիքը հայտնե: - 10 օրը բավարա՞ր էր ընտրողներին Ձեր ծրագրերին ծանոթացնելու առումով: - Եթե ուզեի ամիս մը մնալ, կմնայի: 10 օրը բավարար չէ, անշուշտ: Նորեն երթալու կարելիություն մը կա, այսինքն արգելք մը չիկա որեւէ մեկու կողմեն: Հետեւաբար եթե ժամանակը, կարելությունը ունենամ տրամադրել, պիտի երթամ նորեն այն անձերուն կամ այն խումբերուն հետ տեսնվելու, որոնց չկրցա հանդիպիլ: - Ձեր կարծիքով, բավարար ճանաչո՞ւմ եք պոլսահայ համայնքը: - Որքան նախկին փորձառությունս (30-35 տարի առաջ) ունիմ, այդ չափով կճանչնամ, բայց անշուշտ համայնքը, մտածելակերպն ալ փոխվեցավ: Կառավարության կողմեն ալ այդպես է: Բայց ինչ հարցեր որ կան այնտեղ, անոնց հետեւեցա թերթեր կամ հեռուստացույցի հայտագիրներու միջոցավ: Այնպես որ տեղյակ եմ ինչ հարցեր կան: - Ո՞րն է պոլսահայության գլխավոր մարտահրավերն այսօր: - Բավական տարբեր են: Առաջնայինՙ պետք է աշխատություն տարվի նախ պատրիարքությունը իրավական անձ դարձնելու: Որովհետեւ այդ կարելիությունը, որ ուներ ժամանակին, վերցվեցավ 1960-ին: Հիմա ադիկա աշխատանք մըն է, որ կրնա երկար ժամանակ առնել: - Մեսրոպ սրբազանը զբաղվե՞լ է այդ աշխատանքով: - Այո, փորձել էր, բայց տեղ մը չէր հասած, արդյունք մը չէր տված: - Ինչո՞ւ: - Ժամանակ ալ չունեցավ այդ աշխատանքը տանելու: 10 տարիներ միայն կրցավ պաշտոնավարել: Գիտեմ, որ ծրագիր մը կպատրաստեր, բայց թե ադիկա կառավարության հանձնե՞ց, բանակցություներ տարա՞վ, ադկե տեղյակ չեմ: Բայց ժողովուրդին ցանկությունը կա մեջտեղը, որ ադիկա անպայման կուզեն իրականանա: - Դուք կարո՞ղ եք այն իրականացնել: - Չեմ գիտեր, ադիկա կառավարությունեն կախում ունի: Կարող եմ, եթե այստեղի պայմաններն ըլլան: Բայց այդտեղի քաղաքական պայմանները դյուրալի են կամ ոչ, ադիկա պիտի տեսնենք: Պետությունը պատրիարքը կճանչնա իբրեւ պաշտոնական անձ եւ համայնքի պաշտոնական ներկայացուցիչը, հետեւաբար թե՛ աշխարհիկ, թե՛ կրոնական պարտականությունները պատրիարքի վրա կկենտրոնանան, հակառակ որ իրավական, օրինական պայմաններն ալ թույլ չեն տար, որ պատրիարքը միջամտություններ կատարե այդ բոլոր աշխարհիկ աշխատանքներուն: Օրինակի համար, դպրոցներու հարցեր կան, որոնց պատրիարքը պաշտոնապես ուղղակի միջամուխ չի կրնար ըլլալ, որովհետեւ դպրոցներու կանոնադրությունները, հոգաբարձությունները առանձին միավորներ են: Մյուս կողմեն ալ ուրիշ մարմին մը չիկա հակակշռելու, հետեւաբար այս երկու խնդիրները իրարմե զանազանելու, զատելու եւ յուրաքանչյուրին համապատասխան կանոնադրություններ մեջտեղ բերելու աշխատանք մը պետք է անպայման տարվի: Ասիկա անհրաժեշտություն մը կտեսնվի: Հետո դպրոցի, ուսուցիչներու մակարդակի հարցեր կան, ասոնք կարելի է լուծել դյուրությամբ, երբ որ համապատասխան անձերը կգտնեք, դաստիարակչական աշխատանք կտանիք, համապատասխան կազմակերպություն ալ գոյություն ունի, օրինակ ուսուցչաց միություն մը կա, որ կարելի է կուրսեր կազմակերպել, նաեւ Հայաստանի հետ հարաբերություն ունենալով այդտեղի կրթական միջոցներեն օգտվիլ, թե՛ դասագիրքերու, թե՛ ուսուցիչներու կողմեՙ փոխանակություններ ընելով: - Ասել է, թե առաջնային մարտահրավերը կրթական ոլորտը բարեկարգելն է: - Անշուշտ: Որովհետեւ լեզուն հետզհետե կորսվելու վրա է, լեզուն հոս ալ կկորսվի, բայց հոս դպրոց չիկա, հոն դպրոցները գոյություն ունին, բայց դպրոցներուն մեջ հնարավորությունը չստեղծվիրՙ ուսուցիչներն ալ լավ հայերեն չեն գիտեր, ադ ալ կա: Հետո կալվածքներու հարցեր կան, անոնք պիտի արժեւորվին: Բավական երկար տարիներ կառավարությունը բռնագրավեց կալվածքները, ուրեմն հիմա նոր օրենքներու համաձայն կամաց-կամաց ետ տրվիլ սկսան: Ետ տրվելեն հետո պետք է եկեղեցական վարչություններու կողմե արժեւորվին, նախ պետք է նորոգվին, համապատասխան վարձու մարդիկ գտնենք եւ անոնց տրվի, հետո այդ կալվածքներեն գալիք եկամուտները պետք է հավասար եւ ներդաշնակ բաժնվին այդ կազմակերպություններուն ի նպաստ: - Սրբազան հայր, Ձեզ պոլսահայությունը ճանաչո՞ւմ է: - Չեմ գիտեր: Ադիկա ճանչնալ այնպիսի հանգամանք մըն է, երբ որ եկեղեցիով կհետաքրքրվիք, այն ատեն Ձեր եկեղեցականները կճանչնաք: Բայց եթե եկեղեցիով չեք զբաղվիր, չեք ճանչնար: Հավատք ալ չունիք եթե, որքան ծանոթացնենք մենք մեզի, նորեն անտարբեր եք: Այնպես որ շատ պայմանական է ճանչնալը: Իմ աշխատանքներս ամեն տեղՙ ասդին, անդին, ամեն տեղ հայտարարված, գրված են, հետաքրքրվողները եթե կարդան, կրնան գաղափար մը կազմել: Ադիկա անշուշտ կրնա ոչ անպայման դրական, ժխտական ալ տպավորվիլ, բայց համենայդեպս մեջտեղն է գործը: - Պոլսում Ձեր հանդիպումների ժամանակ ամենաշատը ո՞ր հարց էին ուղղում: - «Ի՞նչ կմտածեք ընել պատրիարք ըլլալե հետո»: Այն մարտահրավերները, որոնց մասին խոսեցա: Առաջին հերթին գործս ադ պիտի ըլլա, որ անոնց վրա կենտրոնանք: Ամեն տեղ, անշուշտ հավատքի նահանջ մը տեսա: Հայերը եկեղեցի կերթանՙ առանց հավատք ունենալու: Կերթանՙ իբրեւ հայկական վայր, ուր իրարու պիտի հանդիպին: - Ինչպե՞ս պիտի դարձի բերեք նրանց: - Շատ զորավոր քարոզչություններու միջոցավ: Եկեղեցականներ կան, անոնց պիտի աշխատանքի լծել եւ քարոզչությունն այնպես ընել, որպեսզի ժողովուրդին հավատքը վերականգնվի: - Համեմատելով գերմանահայ համայնքին, կարելի՞ է արձանագրել, թե այստեղ ավելի շատ է թիվն այն մարդկանց, ովքեր հավատքով են եկեղեցի գալիս: - Գերմանիա խնդիրը հավատքի հարց չէ միայն, այստեղ հեռավորություններն ալ տարբեր են. հիմա եկեղեցի գալու համար 30, 40, երբեմն 50, 100 կմ պիտի կտրեք, իսկ Պոլսո մեջ ամեն թաղի մեջ արդեն եկեղեցի կաՙ 30-35 հատ: Հայերն ալ ադ թաղերուն մեջ արդեն կբնակին: Այնպես որ այնտեղ ադ հեռավորությունները չիկան, հետեւաբար եկեղեցիներու հաճախելիությունն ավելի շատ է, բայց հավատքի խնդիրը տկար է, պետք է ադիկա շեշտենք: Ամեն տեղ ադպես է, հոս ալ ադպես է: Հոն թեեւ հավատացյալներու թիվը բավական մեծ է, օրինակ գիշեր մը թաղամասի եկեղեցիին մեջ ժամը ութուկես- իննեն հետո 350 հոգի հավաքված էր կրոնական քարոզ մը մտիկ ընելու համար: Կարելի չէ Գերմանիո մեջ ադ թիվը հավաքել: Շաբթվա մեջ մանավանդ ադ ժամերուն եթե անանկ կոչ մը ընեք, ժողովուրդը Ձեր վրա կրնա խնդալ: - Սրբազան հայր, հավատքի պակասը պայմանավորված չէ՞ արդյոք ուսյալ, կրթյալ եկեղեցականների պակասով նաեւ: - Կրնա ըլլալ: Անհրաժեշտ է, որ այդ պատրաստությունն ունենան, բայց եթե համեմատենք Գերմանիո հետ, կտեսնենք, թե բոլորովին ուրիշ տեղ է խնդիրը: Հիմա հոս մեծ թիվով գերմանացի եկեղեցականներ կանՙ բողոքական, կաթոլիկ, մեծամասնությունը աստվածաբանության դոկտորայի տիտղոս ունին, իրենց եկեղեցիները ի՞նչ վիճակի մեջ են, նույնիսկ եկեղեցիները կծաղրեն, հետեւաբար եկեղեցականներու տկար պատրաստությունը չէ, որ դեր կխաղա, այլ աշխարհի տարբեր պայմանները: Պետական տարբեր շարժումներ կան, հեռուստացույց կա, աս կա, ան կա, այնպես որ այդ բոլորը դեր կխաղան, որ ժողովուրդին ուշադրությունը տարբեր տեղ կենտրոնանա: Մնաց որ մերին ժողովուրդն ալ իր զավակներն անպայման դեպի եկեղեցականություն քաջալերողը չէ: Ընդհակառակըՙ հակառակ կեցող եւ արգիլող դիրք մը բռնած է այսօր. ցավալի է, որովհետեւ ան ալ թե՛ հավատքի պակասեն, թե՛ անգիտակցության: Կկարծեն, թե եկեղեցական ըլլա, դեպի մահ կերթա: 40-45 տարվա մեջ հաստատեր եմ, թե ընտանիք մը իր տղա զավակը ավելի դյուրին պատերազմ կղրկե, քան եկեղեցական ըլլալու: Դժբախտություն է ասիկա, եւ ասիկա ժողովուրդի անգիտակցության հետեւանքն է: - Նո՞ւյնն է պարագան նաեւ Պոլսում: - Ամեն տեղ: Որովհետեւ այսօր բացի Հայաստանեն ուրիշ տեղ թեկնածու չիկա: Հայաստան ալ թեկնածուների բավական թիվ կա հիմակուհիմա, ան ալ տնտեսական պայմաններու հետ կապված է: Հայաստանի ժողովուրդին մեծ մասի տնտեսական վիճակը վատ է, ուրեմն վանք կղրկեն, որպեսզի իրենց զավակը տեղ մը հասնի, կարիեր մը ընե: Քանի մը զավակներուն մեջեն գոնե մեկ հատը փրկվի: Քանի-քանիներ եկեղեցական ըլլալեն վերջն ալ հրաժարեցան: - Դուք ինչպե՞ս ընտրեցիք այս ուղին: - Մեր ժամանակը տարբեր էր, իմ հորս, մորս հավատքի փոխանցումը ինծի եղավ: Երկուքն ալ Թուրքիայեն են, մեկն Անկարայեն, մյուսը Անկարայի մերձակա տեղեն մը: - Ցեղասպանության ողբերգությանն ականատե՞ս են եղել: - Անշուշտ, ապրած են ամենն ալ: Ամբողջ ընտանիքը ջարդված է, պատահմամբ իրենք ազատեր են: Մորս հավատքը եւ եկեղեցի զիս տանելուՙ եկեղեցի երթալով հայկական շրջանակի մեջ մնալու գիտակցությունը, ինչ որ այսօր եվրոպաբնակ մեր ժողովուրդի մոտ չիկա, ազդեցություն ձգած է: - Սրբազան հայր, եկեղեցական, աստվածաբանական աշխատություններ ունե՞ք հրատարակված: - Ոչ: Ուրիշ բաներ ունիմՙ թարգմանություններ: Քեմալ Յալչընի երկու գրքերը թարգմանեցիՙ «Սիրտս քեզմով կխայտա» եւ «Սարի գելին», որոնք ավելի հայկական հարցին հետ առնչություն ունին, կազմած եմ անձնանուններու բառարան, հոդվածներ ունիմՙ հրապարակախոսություն, մեր եկեղեցվո պատմության մասին տեղեկատվական բնույթի հրապարակումներ, որ տպագրված են Մարսեյլի «Արմենիա», Պոլսո «Մարմարա» թերթերուն մեջ: - Սրբազան, հայտնի՞ է, թե Կ.Պոլսո ընտրություններին քանիսը քվե տալու իրավունք ունեն: - 18 տարեկանեն վեր ամեն մարդ կրնա մասնակցիլ: Վերջին անգամ 16 հազար հոգի մասնակցեցավ, կրնա նաեւ 50 հազար մասնակցիլ, եթե անտարբեր չըլլան: Կըսեն 70 հազար հայ կա, անոր 50 հազարը եթե 18 տարեկանը լրացուցած է, ուրեմն կրնան ընտրել: - Քանի՞ հոգի ունկնդիր եղան Ձեր քարոզներին: - Չեմ գիտեր: Տեղ մը 500, տեղ մը 700, տեղ մը 400, այդպես: - Սրբազան հայր, ինչո՞ւ որոշեցիք դնել Ձեր թեկնածությունը: Որովհետեւ Ձեր սիրելի Պոլի՞սն է , թե՞ պաշտոնական դիրքի առաջընթաց նկատելով: - Ոչ, ոչ: Ուղղակի բարեկամներու շատ ճնշում կար, որ ես ալ դնեմ (թեկնածությունս), քանի որ նախորդ երկու անգամ չէի դրածՙ 1990 եւ 1998 թվականներուն, նորեն թեկնածու կրնայի ըլլալ, չդրի, այս անգամ ուզեցին, որ անպայման դնեմ եւ այդ փափագին ընդառաջելու համար էր, չէ նե այդպես մասնավոր ցանկություն մը չիկար: - Ցուրտ Գերմանիայում Ձեզ ավելի լա՞վ եք զգում: - Ցուրտ Գերմանիան երբեմն ավելի ազատ է, քան պատրիարքարանի մեջ, ուր պիտի բանտարկվէ, չէ՞, ազատություն չունինք: Հոս կելլաք ձյունագնդակ կխաղաք պարտեզը, չէ՞: - Եթե Դուք ընտրվեք, ո՞ւմ եք տեսնում Գերմանահայոց առաջնորդի պաշտոնում: - Եկեղեցականներ կան, Վեհափառը կրնա ուրիշ մեկը թելադրել, բայց աստեղի եղածներուն մեջ հայր Սերովբեն ամենեն հարմարն է, իմ կարծիքով, ժողովուրդն ի վերջո իր ճանչածը պիտ նախընտրե: Ինծմե վերջը կրնա հայր Սերովբեն այս պաշտոնը կատարել: Ինքը ամենեն փորձառուն է հոս եղողներուն, հետո մոտեն ճանչցավ ժողովուրդը, մտածելակերպը, լեզուն, առավելություները շատ են, հետո 15 տարի է իմ հետս է, ոչ մեկ անգամ ո՛չ ինծի, ո՛չ համայնքին դժգոհություն չէ պատճառած: - Գերմանահայությունը Ձեր առաջնորդությամբ ինչպիսի՞ մարտահրավերներ դիմակայեց: Ո՞րն է Ձեր ամենակարեւոր ձեռքբերումը: - Բացի պզտիկ մշակութային միություններեն ոչ մեկ բան գոյություն ուներ: Ինչ որ կա առաջնորդության շուրջ, իմ օրոք եղավ, անշուշտ, իմ աշխատակիցներու եւ իմ միջոցավ: 15 եկեղեցական համայնք մեջտեղ եկավ, այս եկեղեցական համայնքներն իրենց կանոնադրություններն ունեցան, բոլորը միաձեւ, եւ կապվեցան առաջնորդությանՙ կենտրոնի մը: Եկեղեցիներն իրենց կրոնականներն ունեցան, ոչ բոլորն անշուշտ, որովհետեւ դրամ ալ չիկա, բայց այսօր կանոնավոր կերպով եկեղեցականներու ամսականները կվճարվին, կանոնավոր կերպով երթեւեկություն կկատարվի: Միջեկեղեցական շարժումին մեջ բավական անուն շահեցավ Հայ եկեղեցին եւ այս ձեւով թե՛ մեր կրոնքը, թե՛ հայ եկեղեցվո, հայ ժողովրդի պատմությունը, ցեղասպանությունը, այս բոլորը օտար կազմակերպություններու մոտ հայտնեց, բացատրեց, հետո գրքույկներ տպվեցան կրոնական բովանդակությամբ, մշակույթի վերաբերյալ: Մշակույթի հանձնախումբ կազմվեցավ, որ բավական երկար տարիներ իր գործունեությունը կտանի թե՛ հայերու, թե՛ գերմանացիներու համար: - Սրբազան հայր, գերմանահայության մի ստվար հատված միշտ դժգոհում է, որ հայկական եկեղեցում հայերենից հետո Դուք թուրքերեն եք քարոզում: - Այո: Երբեմն ալՙ գերմաներեն: Որովհետեւ մարդիկ կան, որ կգանգատին, որ չեն հասկնարՙ ինչո՞ւ միայն հայերեն կխոսինք: - Պոլսում Դուք կարեւորեցիք դպրոցաշինությունը, այստեղ էլ կարելի է ասելՙ եկեղեցին պիտի նպաստի, որ հայերեն խոսեն: - Այո, բայց հոս կարելիություն չունիս ադիկա իրականացնելՙ համապատասխան ուսուցիչ պիտի ունենաս, համապատասխան վայր մը պիտի ունենաս, համապատասխան աշակերտ պիտի ունենաս: Նայեցեքՙ քանի՞ աշակերտ կաՙ եղած-չեղած 10-20 աշակերտի շուրջ կդառնա ամեն տեղ, անոնք ալ 2 ամիս կուգան, երրորդ ամիսը բացակա են: Անանկ որ հոսՙ դպրոց չեղած տեղը, կարելիություն չիկա: Հնարավորություններով պետք է խոսին, անհնարին բաներու մասին երազներ տեսնելը ավելորդ ժամավաճառություն է: Հիմա հոս ժողովուրդ մը կա, որ դժգոհ էՙ չեն հասկնար քարոզ ըսված ատենը, պետք է եկեղեցիին մեջ կրոնական սնունդ մը առնելով երթա մարդ, եթե ադ չառներ, ի՞նչ իմաստ ունի եկեղեցի գալ: Ավետարանի խոսքը, Քրիստոսի պատգամը պիտի իմանա, անոր հաղորդակից դառնա եւ տուն վերադառնա: Եթե անիկա չառած տուն երթա, ի՞նչ: - Ուրեմն հայ եկեղեցին նահանջո՞ւմ է լեզվով: - Քննադատության պատրաստակամություն ունեցող մարդիկը քննադատելու համար կքննադատեն, բան մը ըսած ըլլալու համարՙ իբրեւ թե շատ մեծ հայրենասեր են: Մշակույթի օրեր կընենք, այդ քննադատողներեն քանի՞ հոգի արդյոք ներկա են, եթե այդքան հայասեր են, իրենց պատմությունը, ժողովուրդը կսիրեն... հետեւաբար ասոնք բոլորը խախուտ տեսակետներ են: Մեր ժողովուրդի հոգեբանությունը գիտեմՙ հավաքականության մեջ մեկը կելլա, քեզի դիտողություն մը կընե, ինզինքը ցույց տալու համար, թե շատ կարեւոր անձնավորություն է, մինչդեռ իրականության մեջ ոչ մեկ բան չի ներկայացներ. այդպիսի պարապություններ լեցուն են մեր շուրջ: Այդ պատճառավ ալ արդեն մեր մշակույթի եւ կամ եկեղեցական աշխատանքները տեղ չեն հասած: Եթե լուրջ ըլլային իրենք, պիտի շրջապատեին եկեղեցվո վարչությունը, մեր շուրջը պիտի հավաքվեին, իրենց մասնակցությունը պիտի բերեին, ո՞ւր են: - Իսկ Պոլսում քարոզի վերջում հնարավո՞ր է, որ նորից թուրքերենին դիմեք: - Այո, երկու տեղ սրահներուն մեջ թուրքերեն պահանջեցին, հայերեն սկսա, «թրքերե՛ն խոսիր» ըսին: Ադոր համար պետք է դպրոցները ուժեղացվին: Թուրքերեն ըլլալու պարագային, գիտեք, մարդիկ քիչ մը տարօրինակ մոտեցում ունին: Ֆրանսայի մեջ մեկ հոգի հայերեն չի խոսիր, եկեղեցիներու մեջ հայերեն հազիվ աղոթքները կկարդացվին, առօրյա խոսակցությունը ֆրանսերեն է, տունին մեջ ֆրանսերեն է, փողոց կելլաք ֆրանսերեն է, Ամերիկաՙ անգլերեն, նույնիսկ պատարագը սկսան անգլերեն ընել, այսինքնՙ պարագան, համեմատությունները նույնն են: Ցեղասպանության հարց կա ըսելով թուրքերեն եթե իմանաք, ո՜ւ, մեծ աղետ մը կգործվի, կկարծվի: Ո՛չ, անանկ բան մը չիկա: Ժամանակի բերած պայմաններն այսպես են: Այսօր զարմանալի է ինծի պարագան օրինակի համարՙ հայ մը թուրքի հետ կամուսնանա Թուրքիա, հոս ալ: - Հայ եկեղեցին ընդունո՞ւմ է այդ միությունը: - Մկրտելու պայմանավ միայն ընդունիլ կարելի է: Եթե ենթական պատրաստ է կրոնքը ընդունելու: - Գերմանիայում քանի՞ այդպիսի դեպք գիտեք: - 4-5 հոգի եղած է: - Դուք սա ձեռքբերո՞ւմ եք համարումՙ թե թուրքի հետ ամուսնանալով նրան դավանափոխ ենք անում, ավելացնում Հայ եկեղեցու հետեւորդների թիվը, թե՞ կորուստ: - Սիրելի քույրս, ասիկա ո՛չ կորուստ է, ո՛չ շահ: Ասիկա ենթականերու ցանկությունն է, որուն միջամտելու իրավունք չունիք: Իմ սեփական կյանքս է ասիկա, Դուք մի՛ խառնվիք: Ծնողներուն չեն ձգեր որ խառնվին, ի՞նչ կրնաք ընել: Դուք նստեցեք, հաշիվ ըրեքՙ կորուստ է, չէ նե շահ է: Շա՞հ է Հայաստանեն մարդիկ դուրս կուգան հարյուրներով, հազարներով, թուրք վարչապետը հայտարարեցՙ 100 հազարին չափ մարդ եկեր է Հայաստանեն: - Էրդողանը թվերը չափազանցնո՞ւմ է, սխա՞լ է իր հայտարարությունը: - Գիտենք, որ ադտեղը այդքան թիվով մարդ կա, Հայաստանեն մարդիկ Թուրքիա կերթան արձակուրդ ընելու համար, հիմա շա՞հ է, չէ՞ նե կորուստ է: Այսօրվա պայմանները, երթեւեկը, տուրիզմը, չեմ գիտեմ ինչը մեկ անկյունեն չպետք է դիտել, տարբեր դիմեզիոններով, համեմատություններով պետք է վերլուծել , այն ատենը պիտի ճիշտ կարծիքին հասնիք: Ես 20 տարի ապրեցա Ֆրանսա, հոն պաշտոնավարեցի, եթե ամեն ամիս միջին հաշվով 10 հատ պսակ ընեի, 9 հատը օտար ամուսնություն էրՙ ամեն տեսակը կարՙ ֆրանսացին, սպանացին, ալջերիացին, սեւամորթը, դեղնամորթը: Հիմա սա ի՞նչ էՙ կորո՞ւստ է, չէ՞ նե շահ է: - Խառնամուսնություների տեսակետից Գերմանիայում վիճակն ինչպե՞ս է: - Հիմակուհիմա ավելի լավ է, բայց հոս ալ սկսավ: Նայեցեք շուրջըՙ կտեսնեք որ մեր երիտասարդներու երկու-երրորդին ընկերը կամ ընկերուհին օտար է: Ցավալի է, բայց այսպես է: - Սրբազա՛ն հայր, ի՞նչ կոչ կուղղեք պոլսահայության: - Կմաղթեմ, որ լավ, ներդաշնակ ընտրության պայմաններ ստեղծվին, կռվի, վեճ-վիճաբանության առիթ չտրվի, արդեն մեր եկեղեցին բավական դարեր միշտ վերելքներ ունեցած է, բայց վիրավորանքներ ալ ունեցած է, այդ վերքերը չստանա, եկեղեցին եւ եկեղեցականությունը բարձր պահվին ժողովրդին կողմե եւ թեկնածուներուն մասին զգույշ թող ըլլան, ոչ մեկ անպատշաճ խոսքով չնվաստացնեն, որովհետեւ ադիկա անձը չէ, այլ եկեղեցին ու եկեղեցականությունը նվաստացուցած կըլլան, եւ կմաղթեմ, որ ժողովրդի մեծ մասը մասնակցի ընտրություններուն եւ մոտեն հետեւի յուրաքանչյուր թեկնածուի խոսածներուն, արարքներուն, հետո լավ ուսումնասիրեն եւ ըստ այնմ իրենց կարծիքին համապատասխան ընտրություն ըլլա: ԱՆԱՀԻՏ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ, Քյոլն, Գերմանիա