ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՍՏԵՂԾԵԼՈՒ ՈՒՂԻՆ

Իզաբելլա Սարգսյան.. սոցիոլոգ, «Երիտասարդություն հանուն ժողովրդավարության» ՀԿ համանախագահ -Ըստ Ձեզ, ի՞նչ փուլ է սա հայ ժողովրդի կյանքում. մեզանում այն բնորոշում են անորոշությունից մինչև բեկումնային, կամ որ արդեն մոտեցել ենք հասարակածին: -Գիտեք, ես ինձ քաղաքագետ կամ վերլուծաբան չեմ համարում և այդ պատճառով դժվարանում եմ պատասխանել Ձեր հարցին: Կարող եմ ասել միայն, որ սոցիալական և տնտեսական իրավիճակը մեր երկրում բավական ծանր է և գնալով ավելի է բարդանում: Գազի գնի, բենզինի, առաջին անհրաժեշտության ապրանքների թանկացումները, գյուղացիության սնանկացումը, պատերազմի վտանգն ու անորոշությունը շատ մեծ լարվածություն են առաջացրել մեր հասարակության մեջ: Ակնհայտ է, որ բյուջեն դատարկ է, ռեսուրսները` սպառված, միջազգային ճնշումը` հսկայական: -Անգամ միջազգայի՞ն ռեսուրսներ չկան: -Նայած ինչ ի նկատի ունեք միջազգային ռեսուրսներ ասելով: Կարծում եմ, որ այդ «ռեսուրսները», որոնց մասին հաճախ հիշատակվում է, այլ բան չեն, քան այն, ինչ մեր իշխանությունները պատրաստ են զիջելու միջազգային հանրությանը` իրենց դիրքերը Հայաստանում պահելու նպատակով: Այս պարագայում, ըստ իս, որևէ ռեսուրս էլ չի մնացել, քանի որ Հայաստանի իշխանություններն արդեն զիջել են այն ամենը, ինչ հնարավոր էր և ինչ նրանցից պահանջվում էր` թե' հայ-թուրքական հարաբերություններում և թե' ղարաբաղյան բանակցություններում: Այլ «ռեսուրս» գոյություն չունի: -Առաջին անգամ նրանց կողմից օգտագործվեց «քաղբանտարկյալ» բառը: Ի՞նչ եք կարծում այս դեպքում կարող է հանկարծ որևէ փոփոխություն լինել: -Կոնկրետ FIDH (Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիա) կազմակերպությունը մինչ այդ էլ կոչ էր անում ազատել քաղբանտարկյալներին, այլ կազամակերպություններ ևս օգտագործել են «քաղբանտարկյալ» բառը, անգամ ԱՄՆ պետդեպարտամենտի վերջին զեկույցում դա կա: -Այսինքն` ակնկալիքներ, որ քաղբանտարկյալներին ազատ կարձակեն նրանց ճնշմամբ, հիմա ավելի մե՞ծ են: -Կոնկրետ իմ ակնկալիքները երբեք և ոչ մեկից մեծ չեն եղել: Ես միշտ ասել եմ ու հիմա էլ ասում եմ, որ իմ ակնկալիքները միայն ու միայն մեզնից են, մեր ժողովրդից են և որևէ հույս չունեմ, որ ինչ-որ մեկի միջամտությամբ որևէ բան պետք է տեղի ունենա: Այնուամենայնիվ, կարծում եմ, որ դա մեր բոլորիս աշխատանքի արդյունքն է, որ ավելի ու ավելի շատ միջազգային կազմակերպություններ, մարդիկ, անհատեր սկսում եմ այդ հարցը բարձրաձայնել, որովհետև այս 2 տարիների ընթացքում մեզանից շատերը այդ ուղղությամբ աշխատանք են տարել. նամակներ գրել, հանդիպել ամենատարբեր մարդկանց, զեկույցներ գրել, փորձել այդ հարցը բարձրացնել բոլոր հնարավոր ատյաններում, և կարծում եմ այս ամենն այդ աշխատանքի արդյունքն է: Այս օրերին Մարդու իրավունքի համաշխարհային կազմակերպության կոնֆերանսն է Երևանում, որտեղ մասնակցում են աշխարհի տարբեր երկրներից` թե' Եվրոպայից, թե' Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայից մոտ 400 մասնակից: Բողոքի ակցիաներից զատ, մենք այդ մարդկանց հետ զրուցում էինք, նամակներ էինք ուղարկում, փորձում էինք իրենց բացատրել Հայաստանում ինչ է տեղի ունենում: Մի շարք հասարակական կազմակերպություններ նամակ կազմեցին ուղղված ԵԽԽՎ մոնիտորինգի հանձնաժողոնի նորընտիր նախագահ Դիրկ Մարտիին քաղբանտարկայլների ազատման և մարտի մեկի դեպքերի անաչառ քննության պահանջով, որը ստորագրեցին կոնֆերանսին մասնակցող մոտ 80 կազմակերպություններ և անհատ իրավապաշտպաններ: Ես կարծում եմ, շուտ թե ուշ մեր ջանքերը արդյունքներ կտան, և Հայաստանում ոչ մի քաղաքական բանտարկյալ չի մնա: -Այնուամենայնիվ, տեսնո՞ւմ եք Տեր-Պետրոսյանի նշած` իշխանական նավի խորտակումը: Իշխանափոխությունն, ըստ Ձեզ, մո՞տ է, թե՞ ոչ: -Անկեղծ ասած, ինձ այս պահին ոչ այնքան իշխանափոխությունն է հետաքրքրում, որքան քաղբանտարկյալների ազատ արձակումը: Չնայած ես քաջ գիտակցում եմ, որ դրանք միմյանց հետ սերտ կապված բաներ են, և իշխանափոոության պարագայում բոլորը մեկ օրում ազատ կարձակվեն, մյուս կողմից էլ նրանց ազատ արձակելը կնպաստի իշխանափոխությանը: Սակայն, ես հակված չեմ ձեռքերս ծալած սպասելու, թե այդ իշխանափոխությունը երբ կլինի, ոչ էլ ցանկություն ունեմ որևէ կանխատեսումներ կամ վերլուծություններ անելու: Ես պարզապես մարդ եմ, ով իր կարողությունների չափով փորձում է կոնկրետ աշխատանք կատարել, կոնկրետ խնդրի շուրջ, կոնկրետ բնագավառում: Ձեր այս շարքում հաճախ էի հանդիպում, երբ խոսում էին նոր ուժի, նոր գաղափարախոսության անհրաժեշտության մասին: Ես կարծում եմ` քանի դեռ երկրում թեկուզ մեկ քաղբանտարկյալ կա, իմ պարտքն է այդ մարդկանց համար պայքարել իմ ունեցած հնարավորությունների շրջանակներում, մյուսներին անընդհատ հիշեցնել, որ այդ երևույթը գոյություն ունի: Կարծես ժամանակն անցնում է, և մարդիկ սկսում են մոռանալ այդ մասին, ընկնում են իրենց գործերով, բայց մարդիկ շարունակում են բանտերում մնալ: -Գուցե նոր մտքերով, գաղափարներով հնարավոր լինի պայքարել: Ինչո՞ւ եք բացառում դրա անհրաժեշտությունը: -Անհրաժեշտությունն այն է, որ պետք է պայքարել այնքան, մինչև որևէ մեկն այլևս բանտում չլինի և որևէ մեկը այնտեղ նորից չհայտնվի` իր քաղաքական, կրոնական կամ այլ համոզմունքների համար, իր սեռական նախապատվությունների, իր ազատ մարդ լինելու ցանկության համար: Նորն այս պարագայում կարող են լինել պայքարի մեթոդները միայն: «Արևը ծագում է արևելքում և մայր է մտնում արևմուտքում». կարծում եք անհրաժեշություն կա՞ այստեղ նորություն փնտրելու: Երբեմն մարդիկ իրենք էլ չեն հասկանում, թե ինչ ի նկատի ունեն իրենց արտաբերած բառերի տակ: Երբ ասում են «նոր գաղափար», ես կուզեի այդ նոր գաղափարի էությունը և անհրաժեշտությունը տեսնել, թե չէ «նոր գաղափարի» գաղափարախոսությունը նմանվում է մերկ թագավորի հեքիաթին: -Շատ երկրներ արդեն քննարկում են ապստամբության իրավունքը Սահմանադրության մեջ ամրագրելու խնդիրը: Բացի այս, Կիրգիզիայի վերջին դեպքերը արդյո՞ք խորհելու առիթ չտվեցին, որ մենք պայքարի ճիշտ ռազամավարություն չենք ընտրել: -Ես արյունոտ ապստամբությունների և հեղափոխությունների կողմնակից չեմ, և չեմ կարծում, որ բռնության և արյունահեղության միջոցով կարելի է որևէ լեգիտիմ և խորքային փոփոխության հասնել: Ես, եթե կարելի է այսպես արտահայտվել, գանդիականության` խաղաղ, ոչ բռնի դիմադրության և քաղաքացիական անհնազանդության երկարատև, սակայն արժեքային փոփոխությունների հանգեցնող պայքարի ջատագով եմ: Նման պայքարի համար գիտակից, համբերատար, իրեն հարգող և ակտիվ դիրքորոշում ունեցող մարդկանց զանգված է անհրաժեշտ, մի բան, որ քաղաքացիական հասարակություն են անվանում, մի զանգված, որը մի օր մեծամանություն է դառնում և այլ կյանքի կանոններ թելադրում: Ասածս, ըստ բնորոշման, չի կարող արագ և դյուրին գործընթաց լինել, սակայն, երբ այդ հասարակությունը վերջ ի վերջո կկազմավորվի, դա կլինի կայուն հասարակություն, որոշակի ընդհանրական արժեքային պլատֆորմով, որտեղ շրջադարձը դեպի ավտորիտար կառավարում շատ ավելի քիչ հավանական կլինի: Հեղափոխությունները կարող են բերել արագ փոփոխությունների և ժամանակավոր էյֆորիա ապահովել, կարող են միավորել մարդկանց, որևէ ընդհանուր, որպես կանոն մակերեսային գաղափարի շուրջ, սակայն դրանց նվաճումները շատ փխրուն են և շատ անկայուն: Այն, ինչ տեղի է ունենում Ղրղըզստանում, պարզապես սարսափելի է, ես կարծում եմ, բոլոր նրանք, ովքեր ՀԱԿ-ի ղեկավարությանը մեղադրում էին վճռականության բացակայության մեջ, այս ողբերգությունից պետք է եզրակացություններ անեն: -Կարելի՞ է ասել, որ եթե մարտի մեկի ողբերգական իրադարձությունները չլինեին, ամեն ինչ ճիշտ հունով է գնում: -Եթե մարտի մեկի տասը զոհերը չլինեին, որոնց հնարավոր չէ կենդանացնել և իրենց ընտանիքներին վերադարձնել, ես կասեի, որ մնացած ամեն ինչը մեծ առումով դրական է եղել և շարունականում է դրական մնալ: Ըստ իս, սա հենց այն հասարակություն ստեղծելու ճանապարհն է, որի մասին ասացի և որի գոյությունը, ըստ իս, միակ հնարավոր ուղին է իրական փոփոխությունների: Կարծում եմ, շատ էական է` երբեք թևաթափ չլինենք, շարունակենք պայքարել ամեն մեկս մեր տեղում, ամեն մեկս մեր ձևով, հետևողականորեն և նպատակաուղղված: ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ «Լրագիր» 10-4-2010