10 ՏՈԿՈՍԻ ԽՆԴԻՐԸ

Առաքել Սեմիրջյան. homo sapiens -Հայաստանի ներկա փուլին գնահատական տալով` մեր շարքի մասնակիցները բնորոշում են հասարակական փոփոխությունների, բեկումնային, խորը ճահճի և կամ նոր փուլի շրջան: Դուք ինչպե՞ս այն կբնորոշեք: -Ինձ համար սա փախուստի շրջան է, այսինքն` մարդկանց մասսայաբար փախչելու շրջան է, որն ամենաասարսափելին է: Ու եթե ճահճի շրջան լիներ, գոնե կիմանայինք, որ կենդանության նշան, հույս կա, բայց սա համատարած փախուստի շրջան է: -Փախուստ ինքն իրենի՞ց: -Մարդն ինքն իրենից արդեն վաղուց է փախել, հիմա երկրից է փախչում: Այսինքն` միշտ եղել է փախուստ, բայց միշտ այդ փախուստը պատճառաբանված է եղել նրանով, որ պատերազմ, սով է եղել: Իսկ սա բարոյական փախուստ է, այսինքն` մարդ ասում է` ավելի լավ է ես, լինելով գիտությունների թեկնածու, գիտությունների դոկտոր, գնամ Ամերիկա, Մոսկվա ասֆալտ թափեմ, մատուցող աշխատեմ, քան մնամ Հայաստանում: Մարդը լավ օրից չի փախչում, եթե սրանից առաջ մարդիկ չէին փախչում, պարզապես թողնում էին երկրից գնում, երկիրը լքում էին, հիմա մարդիկ փախչում են ընտանիքներով: Եվ ինձ թվում է` այս մասսայաբար փախուստը սկսվեց հիմնականում մարտի մեկից հետո, քանի որ հիասթափությունը շատ մեծ էր: -Այսինքն` հիասթափություն թե ընդդիմությունից, թե իշխանությունի՞ց: -Ընդդիմությունից հիասթափությունը բացառված է: Ընդդիմությանը միացողները գաղափարական մարդիկ էին, բայց կար ինչ-որ մի մաս, որ եկել էր արագ փոփոխությունների ակնկալիքով ու հույս ուներ, որ հիմա որևէ բան կփոխվի: Իսկ երբ գնդակահարում են փոփոխության ձգտողին, մարդու հույսը կորում է, որովհետև հույսը չի կարելի գնդակահարել: Սա ոչ միայն իշխանությունների, այլ ընդհանուր ազգի խնդիրն է, այնպիսի իրավիճակ պետք է ստեղծվի, որ մարդը փախուստը բացառվի: Մարդիկ, ովքեր փախչում են, ոչ թե դառնալու են Սփյուռք ու Հայաստանին ծառայեն, այլ, ընդհակառակը, նրանք վիրավորված են փախչում, ու իրենք դառնալու են Հայաստանի թշնամիները: -Չե՞ք կարծում, որ եթե ՀԱԿ-ն այս մեկուկես տարում ավելի ակտիվ գործողությունների գնար, ավելի վճռական լիներ, պատկերը բոլորովին այլ կլիներ: -Հակառակը: Ես գտնում եմ, որ ՀԱԿ-ի քայերը մի նպատակ են ունեցել, որ գոնե ավելի մասսայաբար չլքի ժողովուրդը, այսինքն` կանխարգելիչ քայլեր են եղել: Իսկ ինչ վերաբերում է վճռականին ու ոչ վճռականին, ապա վճռականի դեպքում ունենալու էինք ոչ թե 10, այլ 100-ից ավել զոհ, և եթե հիմա տարեկան 20.000-ից ավելի մարդ է հեռանում երկրից, այն ժամանակ կունենայինք 50.000 հազար հեռացող: -Վերջին հանրահավաքի ժամանակ ասվեց, որ նավը խորտակվում է, և փոփոխություններ են սպասվում: Դուք ի՞նչ կարծիքի եք: -Ես ավելի շատ կուզեի, որ այդ խորտակվող նավից փախչողները քչանային, քան թե նավն ընդհանրապես խորտակվեր, այսինքն` նավը խորտակվում է այն ժամանակ, երբ մարդիկ սկսում են փախչել: Իմ կարծիքով, հիմնական խնդիրն այն է, որ որքան էլ շատ մարդ կար Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողքին, բայց իշխանության կողքին էլ գոնե 10 տոկոս մարդիկ կային, ովքեր հավատում էին, որ Սերժ Սարգսյանի գալով, որոշակի փոփոխություն կլինի: Հայաստանի ցանկացած պետական հիմնարկներում 10 տոկոս մարդիկ կան, ովքեր ազնիվ են, անկաշառ, մնացած 90 տոկոսի վրա երբեք հույս դնել չի կարելի: Այլ երկրներում այդ տասը տոկոս էլիտայի վրա կառուցվում է 90-ը, որը փորձում են նրանց նմանվել, իսկ մեզ մոտ այդ իննսուն տոկոսն է իշխում, ու այդ տասը տոկոսին ճնշում է: Օրինակ` ոստիկանությունում կամ անվտանգությունում կան մարդիկ, ովքեր ատում են հանցագործությունը, բայց նրանք այսօրվա դրությամբ ճնշված են, իրենց չի թույլատրվում հանցագործությունը բացահայտել, գլուխ են բարձրացրել այն 90 տոկոսը, որը փողոցում պառավ կին է ծեծում, օբյեկտներ, ռեստորաններ է բացում: Հիմա կան միլպետներ, որոնք օլիգարխի մոտ աշխատում են թիկնապահներ, գեներալները ամբողջ օրը սաունաներում են, իսկ առողջ տասը տոկոսը խրամատներում իր երկիրն է պաշտպանում: Այսպես է ցանկացած հիմնարկում: -Մեզ մոտ անկախությունից հետո՞ է այսպիսի վիճակ ստեղծվել: -Բոլորովին: Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հանճարը նրանում էր, որ կարողացավ պատերազմի տարիներին այդ տասը տոկոսին դարձնել իշխող: Եթե 90-94թթ. Հայաստանը նույն բարոյական վիճակում լիներ, ինչ հիմա, մենք ոչ միայն յոթ շրջան չէինք ազատագրի, այլ մի միլիմետր էլ չէինք ազատագրի, և Հայաստանն էլ կկորցնեինք: Տեր-Պետրոսյանի հանճարը նրանում էր, որ նա բոլոր բարոյականներին կարողացավ հավաքել ու ճիշտ ուղղորդել: Ի՞նչ է էլէկտրական հոսանքը: Էլեկտրական հոսանքը լիցքերի ուղղորդված շարժումն է: Եթե դու կարողանաս լիցքերը ուղղորդել, դու կստանաս էլէկտրական հոսանք, այսինքն` Տեր-Պետրոսյանի հանճարը նրանում էր, որ նա կարողացավ այդ մարդկանց ճիշտ ուղղորդել, ու ստացավ արդյունքը: Շատերն այն կարծիքին են, որ միայն ռազմական հաջողությունն է, որ բերում է հաղթանակի: Պատերազմն ունի տարբեր կոմպոնենտներ. առաջին հիմնականը` բարոյական վիճակն է երկրում, առանց որի հնարավոր չէ հաղթանակը. մենք ունեցել ենք դա և դրա համար էլ կարողացել ենք հաղթել, երկրորդը` արտաքին կոմպոնենտն է, որ դու եթե կարողացել ես մի շրջան ազատագրել, ու հետո ոչ մի սանկցա չեղավ քո երկրի դեմ, իմացիր, որ դու հանճար ես, 3-րդ` ռազմական, ֆինանսական, տնտեսական կոմպոնենտն է, և դրանց բոլորի միասնությունը բերում է հաղթանակ, եթե որևէ կոմպոնենտ թույլ եղավ, հաղթանակ չի լինի: -Լավ, ո՞ր կետից սկսած սխալը գնաց: -Իմ կարծիքով ամենամեծ սխալն այն եղավ, որ մարդիկ գայթակղվեցին, Տեր-Պետրոսյանի շրջապատի մարդկանց թվաց, որ իրենք ավելին կարող են, քան իրենք իրենցից ներկայացնում էին: Խորենացին ասում է` ոտքդ յորղանին գյորա մեկնիր, այսինքն` նույն ինքը` Սերժ Սարգսյանը որպես զինվոր, վատ չէր աշխատում, բայց հենց նա սկսեց իրեն ավելին դասել, քան իրականում կա, ինքը միանգամից պարտություն կրեց: Ամեն մարդ պետք է այն չափի վերցնի, որքան կարող է: Այսինքն` պետք է մարդու գիտելիքները, կրթությունը համապատասխանեն իր զբաղեցրած պաշտոնին: Այդ նույն տղաները, որոնք իրենց մեծ ավանդն ունեին ռազմաճակատում, մեծ տաղանդ ունեին, նրանք կարծեցին, որ կարող է նաև դիվանագետ աշխատեն արտաքին քաղաքականության ոլորտում և այլն: Սատանան ինչպես առաջացավ. նրան թվաց, որ ինքը հավասար է Աստծուն, ես չեմ ուզում համեմատել Տեր-Պետրոսյանին Աստծո հետ կամ մնացածներին Սատանայի հետ, բայց այստեղ ամենամեծ կորուստն այն է, որ թերի կրթությամբ մարդկանց թվաց, որ իրենք կարող են համեմատվել գիտությունների դոկտորի հետ, իրենք կարող են ավելի հայրենասեր երևալ այն մարդուց, ով կարողանում է հայրենիքը և ռեսուրսները ճիշտ գնահատել: Երբ մարդը սկսում է ինքն իրեն գերագնահատել, ինքն արդեն կործանվում է: -Ո՞րն է այդ փախուստից ազատվելու ելքը, ըստ Ձեզ: -Ելքն այդ տասը տոկոսի վրա հիմնվելն է, այն 10 տոկոսի, որ տարբեր հիմնարկներում կան: Եթե ժողովուրդը տեսնի, որ ամեն հիմնարկում, ամեն բնագավառում այն մարդիկ են, ովքեր բարոյականն են, եթե պետության ղեկավարը հիմնվի ազնիվների վրա, բարոյականների վրա, միանշանակ մարդկանց փախուստը կկրճատվի, որովհետև հույս կունենա, որ այդ բարոյականներով ինքը երկիրը կկարողանա կառուցել: -Այսինքն` ըստ Ձեզ, մենք փոփոխությանն այնքան էլ մոտ չենք, քանի որ ինչպես տեսնում ենք, Սերժ Սարգսյանը ոչինչ չի անում այդ տասը տոկոսի վրա հիմնվելու համար: -Բայց ընդդիմությունն է հիմնվում այդ տասը տոկոսի վրա: Եվ շարժման ֆենոմենը նրանում էր, թե ինչպես 88-ին Տեր-Պետրոսյանը կարողացավ բոլոր բարոյական մարդկանց համախմբել պետականության շուրջը, նույն կերպ նա կարողացավ դա անել 2008-ին: Վերջերս մի հանդիպման ժամանակ, երբ հանրապետականներ էին նստած, ես ասացի` խնդրում եմ իշխանության մեջ մի բարոյական մարդու անուն տվեք, խոստանում եմ Սերժ Սարգսյանի կենացը խմել այս սեղանի շուրջ: Հարցրին` ի՞նչ եմ հասկանում բարոյական ասելով, տվեցի Այդին Մորիկյանի անունը, ասացին, որ նման մարդ ընդդիմության մեջ էլ չկա, ես այլ անուններ տվեցի` Տիգրան Պասկևիչյան, Հրանտ Տեր-Աբրահամյան, Աշոտ Սարգսյան, Լևոն Զուրաբյան, Գայանե Բաբայան, Միքայել Հայրապետյան, այն մարդիկ, որոնք բարոյական են, ես սպասում էի գոնե մի մարդու անուն ասեն, բայց ոչ մի անուն չտվեցին: Հիմա հրապարակավ խնդրում եմ` եթե մի բարոյական մարդու անուն գտնվի, որը մեր կողմից կընդունվի, ես բացահայտ ներողություն կխնդրեմ: Չկա այդ մարդը: Ես շատ կուզեմ, որ իշխանության մեջ մի նման մարդ լինի, որ ես նայեմ ու ըստ նրա կառուցեմ այն կարծիքը, որ ասեմ, որ այս պետության մեջ ամեն ինչ չէ հիմնված անբարոյականության վրա: Տեր-Պետրոսյանի կողքին էլ կան այդպիսիները, բայց հիմնական ողնաշարը կազմում են բարոյական մարդիկ, որոնք անբիծ կենսագրություն ունեն և իրենց բարոյականությամբ ամեն ինչ էլ ապացուցել են: -Վերջին հաշվով, մենք ինչպիսի՞պետություն ենք ուզում ստեղծել: -Միանշանակ քրիստոնյա, բարոյական պետություն, ուրիշ խնդիր չկա, այսինքն` ցանկացած երկրում իշխանությունը հիմնվում է այն տասը տոկոսի վրա: Մենք լինելով ամենաառաջին քրիստոնյա ազգը` մենք քրիստոնյա չենք` անկախ նրանից, որ եկեղեցիներ ենք կառուցում: Եկեղեցին կառուցվում է ճգնավորի աղոթքների միջոցով, եկեղեցին միայն պատը չէ, այլ այդ պատերի մեջ ներծծված աղոթքն է, իսկ եթե մենք միայն պատն ենք պատկերացնում, որտեղ նպատակը հարսանիքն ու փող վերցնելը, դա եկեղեցի չի, դա շնանոց է: Այսինքն` եկեղեցում ընդհանրապես պետք է փող չլինի, մարդ պետք է մտնի եկեղեցի ու այդ ներծծված աղոթքից ինքն ավելի ոգևորվի, իսկ նման եկեղեցիներ մեր մայրաքաղաքում մենք չենք կարող գտնել: Մենք դեռ պետք է դառնանք քրիաստոնյա: Խնդիրը այդ տասը տոկոսին առաջ տանելն է ամեն ձևով: Նույն կերպ մամուլը պետք է նրանց վրա հիմնվի, պետք է նրանց մասին գրի, որ կարդան, տեսնեն ու իմանան, որ մարդ ծանոթանա, շփվի նրանց հետ: Մենք բոլորս այդ փնտրտուքի մեջ ենք, որ այդ տասը տոկոսը գտնենք, որոնցով կարող ենք առաջ գնալ, իսկ եթե 90 տոկոսը շարունակեց ճնշել, նա այն մյուս տասը տոկոսին էլ կուլ է տալու ու ջնջելու: Լրագրի այս շարքը շատ եմ գնահատում, դուք հենց այդ տասը տոկոսին եք փնտրում, գտնում, բերում հրապարակ ու մարդուն հնարավորություն տալիս շփվելու այդ տասը տոկոսի հետ: ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ «Լրագիր» 20-4-2010