ԱԳ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԸ

ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը հյուրընկալվել է Հանրային հեռուստատեսության Իրական քաղաքականություն հաղորդմանը եւ պատասխանել հարցերի լայն շրջանակի: Ներկայացնում ենք այդ հարցազրույցի սղագրությունից հատվածներ: - Շնորհակալություն հրավերն ընդունելու համար առաջին հերթին: Եւ երեւի հարցը միանգամից կապեմ այն արտահայտության հետ, որ նաեւ հնչեց եթերում. այն, որ չենք փորձել, չենք ցանկացել բեռը փոխանցել սերունդներին: Սա մի կողմից: Եվ մյուս կողմից, վերջին շրջանում բավական շատ է խոսվում, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների գործընթացը մտավ փակուղի։ Այդպես է արդյոք: – Ես կասեի, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը փակուղում էր, եւ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախաձեռնությամբ փակուղուց դուրս բերվեց: Մենք անցանք որոշակի ճանապարհ`առանց նախապայմանների հարաբերությունները կարգավորելու, եւ թե մեր տեսանկյունից, թե միջազգային հանրության տեսանկյունից այս ճանապարհը միակ ճիշտ ճանապարհն էր: Իսկ ճիշտ ճանապարհները փակուղի չեն տանում: - Պարոն Նալբանդյան, Նախագահի ուղերձում նշվում էր, ես ուղղակիորեն հիմա փորձեմ հղումը ընթերցել. “… մենք կդիտարկենք առաջ շարժվելու հարցը, երբ համոզվենք, որ Թուրքիայում կա համապատասխան մթնոլորտ և երբ Անկարայում կտեսնենք հարաբերությունների կարգավորմանը վերստին պատրաստ առաջնորդություն“: Ինչին է խոսքը վերաբերում. Թուրքիայում սպասվող ընտրություններին: - Ընտրությունները դա Թուրքիայի ներքին գործն են: Մենք ասել ենք, որ պատրաստ կլինենք առաջ շարժվել, եթե Թուրքիայում նորից տեսնենք գործընկերների, որոնք պատրաստ կլինեն առանց նախապայմանների գնալ առաջ, կարգավորել հարաբերությունները, իրագործել ձեռք բերված համաձայնությունները: Դա կլինեն նոր գործընկերներ, թե հին գործընկերներ, դա Թուրքիայի որոշելիք հարցն է: Վերջին ժամանակահատվածը նման էր մի ավազի ժամացույց շրջելուն, եւ ամեն ավազահատիկ ընկնելուց թե մենք, թե միջազգային հանրությունը կորցնում էր հավատը, վստահությունը Թուրքիայի հանդեպ: Եթե Թուրքիայի կողմից նորից լինեն արժանահավատ խոսք, արժանահավատ գործ, ապա կլինեն համարժեք քայլեր մեր կողմից: - Պարոն Նալբանդյան շնորհակալ եմ, ես ուղղակի ուզում եմ լսարանին ժամանակ առ ժամանակ անցում կատարել: Եթե արդեն կա, խնդրեմ: - Հետեւյալ հարցն էի ուզում ուղղել Ձեզ, պարոն նախարար: Ոմանք ասում են, որ այսօրվա իշխանությունները, հաշվի չառնելով անցյալի փորձը, փորձում են գնալ սեփական սխալների վրա սովորելու ճանապարհով: Ինչպես կմեկնաբանեք սա: - Գիտեք, երբ որ խոսքը գնում է արտաքին քաղաքականության շարունակակության մասին, ապա դա չի նշանակում, որ պետք շարունակել սխալները: Պետք է չկրկնել սխալները, եւ հենց այդ տրամաբանությամբ էր, որ Հանրապետության Նախագահը սկսեց այս գործընթացը: Եվ ինչպես բազմիցս ասվել էր, մենք ինչ-որ ասել ենք, դա էլ արել ենք: Եվ երբեւէ չենք ասել այն, ինչ որ չենք կարող անել: - Շնորհակալություն, պարոն Նալբանդյան: Ես ձեռք տեսա նորից, խնդրեմ: - Համլետ Թադեւոսյան, տնտեսագետ: Պարոն Նալբանդյան, հարցս այսպիսին է. Թուրքիայի վարչապետը արդեն հինգերորդ տարին պնդում է, որ 2005 թ. իր նամակը ուղղված ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին պատասխան չի ստացել: Խնդրում եմ, մեկնաբանեք: Շնորհակալություն: - Չեմ կարծում, որ Թուրքիայի վարչապետի շրջապատը կամ աշխատակազմը հատուկ միտումնավոր պահում եւ ցույց չեն տալիս նախագահ Քոչարյանի պատասխանը Թուրքիայի վարչապետին: Հատկապես, որ այդ պատասխան նամակը հրապարակված է: Նորից փորձ է մոլորության մեջ գցելու միջազգային հանրությանը: Բայց նաեւ կասեմ, որ ստորագրված արձանագրությունների մեջ նկատի են առնվել այն դրույթները, որոնք ոչ թե Վարչապետ Էրդողանի նամակի, այլ պատասխան նամակի մեջ էին: - Շնորհակալություն պարոն Նալբանդյան: Ես ունեմ Ձեզ հարց: Նախագահի հրամանագրով, խոսքը վերաբերում է վերջին հրամանագրին կապված արձանագրությունների վավերացման ընթացքի կասեցման հետ, հանձնարարված էր Ձեզ ծանուցել Թուրքիային մեր կողմից վավերացման գործընթացի կասեցման մասին: Նախ, բանական է` կհետաքրքրի հարցը, թե ինչ կարգով է դա արվում, եւ արվել է արդեն արդյոք: - Դա ընդունված կարգ է, եւ Հանրապետության Նախագահի հրամանագրի հաջորդ օրը, արտգործնախարարությունը հայտագրով տեղյակ է պահել Թուրքիայի արտգործնախարարությանը: - Շնորհակալություն, խնդրեմ Արտակ: - Արտակ Շաքարյան, թուրքագետ: Հասարակության մեջ շատ քաղաքական վերլուծաբաններ, շատ քաղաքական գործիչներ խոսում են, որ Արձանագրությունները պարունակում են նախապայմաններ: Այսօր, երբ ապրիլի 22-ին հրապարակվեց արձանագրությունների վավերացումը կասեցնելու վերաբերյալ որոշումը, կրկին խոսում են, որ արձանագրություններում կային ամեն դեպքում, կան դեռ նախապայմաններ: Խնդրում եմ մեկնաբանեք: - Եթե կային նախապայմաններ, ինչու՞ Թուրքիան չվավերացրեց։ Կարծեմ` աշխարհում ոչ մեկը չկա, որ այս Արձանագրություններում նախապայման տեսնի, բացի Հայաստանում որոշ ընդդիմախոսներից: Անգամ Թուրքիայի վարչապետն էր ասում, որ նախապայման չկա այս արձանագրությունների մեջ: Թուրքական ընդդիմությունն էլ էր քննադատում թուրքական իշխանություններին, որ «վատ եք բանակցել, նախապայմաններ չկան արձանագրությունների մեջ եւ ստորագրել եք պայմանագրեր առանց այն դրույթների, որոնք կցանկանայինք տեսնել այս արձանագրությունների մեջ, եւ չվավերացնեք, մինչեւ որ չընդունվեն նախապայմանները»: - Նատալի Հովհաննիսյան, մարդկային ռեսուրսների կառավարման մասնագետ: Մեծարգո նախարար, հասարակության մի մասը գտնում է, որ ապրիլի 24-ն արձանագրման վերջնաժամկետն էր։ Նաեւ այդ մասին է գրում թուրքական մամուլը: Ես խնդրում եմ Ձեր մեկնաբանությունները դրա շուրջ: – Ինչպես կարելի է այդպես մտածել: Ապրիլի 24-ը դա մեր ժողովրդի ամենաողբերգական էջերից է: Ապրիլի 24-ը` Ցեղասպանության խորհրդանիշ լինելով, չի կարող սահմանափակել Ցեղասպանության ճանաչման ժամանակացույցը: Ապրիլի 24-ը չի կարող լինել վերջնաժամկետ, ինչպես որ մեր ցավը չի կարող ունենալ վերջնաժամկետ, ինչպես որ մարդկության դեմ հանցագործությունները չեն կարող ունենալ վաղեմության վերջնաժամկետ, ինչպես որ ապրիլի 24-ին երբեւէ չի դադարի մարդկային հոսքը Ծիծեռնակաբերդ: Ինչին ականատես եղանք ընդամենը երկու օր առաջ: Եվ Ցեղասպանության հարցը սակարկության կամ սակարկման առարկա չի կարող լինել: - Պարոն նախարար, փորձենք վերադառնալ քաղաքական գործընթացին: Հիմա մենք ունենք իրավիճակ, երբ, մի կողմից, արձանագրությունների վավերացման գործընթացը կասեցված է, իսկ մյուս կողմից բացառված չէ, որ միջնորդ երկրները, ուղղակի կամ անուղղակի միջնորդները, ժամանակ առ ժամանակ փորձեն ստեղծել առիթներ, հնարավորություններ հայ-թուրքական շփումների, քննարկումների տարբեր տեսակի ձեւաչափերի համար: Այս պարագայում արդյոք նորից իրավիճակը Թուրքիայի կողմից չի օգտագործվի, ցույց տալու համար ամբողջ աշխարհին, որ Հայաստանի հետ իբրեւ թե կան բանակցություններ, իբրեւ թե կա գործընթաց: - Հայաստանը երբեւէ չի մասնակցի պրոցեսին պրոցեսի համար, բանակցություններին, բանակցությունների համար: Մենք սկսեցինք այս գործընթացը, բանակցություններ վարեցինք, նախաստորագրեցինք, ապա ստորագրեցինք եւ հիմա արձանագրությունները սպասում են վավերացման: Երբ կլինի, մեծ հարց է իհարկե, բայց նոր բանակցություններ վերսկսելու անհրաժեշտություն ես չեմ տեսնում: Հիշեցնեմ, որ 2009թ. մայիս ամսին թուրքական կողմը, նախաստորագրումից հետո բավարարված չզգալով արձանագրությունների բովանդակությամբ, փորձեց նոր բանակցություններ սկսել: Եվ այդպիսի մի քանի առաջարկ եղավ ինձ: Այդ ինչ է նշանակում: Բանակցել ենք, նորից բանակցենք, ստորագրում ենք, չենք ստորագրում, վավերացնում ենք չենք վավերացնում: Այսինքն. հո տուն-տունիկ չենք խաղում: - Դեռ կա այդ գործելաոճը: - Այդ գործելաոճը ոչ միայն կա, այլ նաեւ կա այն, որ ասում են առավոտյան կարող ենք վավերացնելերեք օրում, երեկոյան ասում են չենք կարող վավերացնել: Մյուս առավոտ ասում են մենք հարգում ենք pacta sunt servanda սկզբունքը: Ինչպես հասկանանք: Միջնորդ չենք Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ, բայց մենք ուզում ենք բանակցել ձեր միջեւ, որպեսզի հարցեր լուծենք: Ասում են նախապայմաններ չկան, բայց արեք այս, այն, հետո մենք կգնանք վավերացման: Սա գիտեք. տարբեր լեզուներով ենք խոսում, եւ ոչ միայն մենք թուրքերի հետ, այլ այդ լեզուն դժվար թե որեւէ մեկը հասկանա: Միջազգային հանրության հետ տարբեր լեզուներով են խոսում: - Լավ, անդրադառնանք մի այսպիսի հարցի, որը բավականին, մի կողմից շահարկվել է, մի կողմից օբյեկտիվ, երեւի, իր դերն է ունեցել, շատ է խոսվել, որ Թուրքիայում այդքան տարբեր հայտարարություններ հնչեցին վերջին շրջանում եւ առանձնապես շեշտադրվում էր Էրդողանի` հայտնի` 100.000 հայերի հայտարարությունը, սակայն Հայաստանը ոչ միշտ էր պատասխանում այդ հայտարարություններին: Անգամ հնչում էին եւ մամուլում եւ հասարակության մեջ որոշակի, այսպիսի բառ օգտագործեմ, մեղադրանքներ, որ միգուցե դա կապված է մեր դիվանագիտության փորձի պակասի հետ: Խնդրեմ պարոն Նալբանդյան: - Գիտեք, թուրքական դիվանագիտության դարավոր փորձի եւ հանճարեղության առասպելներից վախեցած մարդիկ կարծեմ վերջապես հասկացան, որ թագավորը մերկ է: Իրականում, հենց փորձից ելնելով, երբեմն պետք է լռել: Հատկապես երբ որ զրուցակիցդ, որը փորձում է քեզ դժվար կացության մեջ դնել, այնպիսի բաներ է ասում, որ այդ կարգի հայտարարությունները իր դեմ կարող են շրջվել: Այդ ժամանակ միգուցե ավելի լավ է լռել, որ այդ զրուցակիցդ ինքնաարտահայտվի մինչեւ վերջ: Գիտեք, Թուրքիայում էլ կան որոշ գործիչներ, որոնք հասկանում են: Վերջերս Թուրքիայի նախագահ Գյուլը ասաց, որ լավ է, լուռ դիվանագիտություն վարել, կարծեմ դա ուղղված է հենց նրանց, ովքեր հայտարարություններ անելու սիրահար են: - Թուրքական կողմից քանակը շատ մեծ էր, գրեթե ամեն օր: Խնդրեմ: -Գոհար Իսկանդարյան, իրանագետ: Շնորհակալություն: Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը վերջերս հայտարարությամբ էր հանդես եկել, որի մեջ նա նշում էր, որ ցանկանում է մասնակցել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացին եւ տառացիորեն երկու օր առաջ Ադրբեջանը պաշտոնապես իր համաձայնությունը տվել է: Կցանկանայի իմանալ Հայաստանի դիրքորոշումը: - Ես կարող եմ ասել, որ Իրանը ցանկություն է հայտնել օգնել, աջակցել ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացին, եւ դա միանգամայն ողջունելի է: Եվ նաեւ գնահատելի է Իրանի հավասարակշիռ մոտեցումը, որը դրսեւորվել է տարիներ շարունակ Ղարաբաղի հիմնախնդրի վերաբերյալ: - Պարոն նախարար: Անդրադառնանք մեկ այլ պնդման, որը միշտ կա ասպարեզում. թուրքական կողմը պնդում էր, որ արձանագրություններում չկա Ղարաբաղի մասին հիշատակում, այո, սակայն տարածաշրջանում կայունության եւ խաղաղության հաստատման համապատասխան դրույթը պետք է դիտարկել այդ համատեքստով եւ պնդումների մեջ մտնում է նաեւ այն, որ հետեւաբար պետք է հասկանալ, որ Ղարաբաղի հիմնախնդիրը պետք է լուծվի հայ-թուրքական հարաբերությունների բարելավման հետ զուգահեռ, միաժամանակ եւ այլն: Փորձենք այս հարցի շուրջ բերել վերջակետի: - Եթե մեկը ցանկանում է իր շենքում ապրող հարեւանի հետ հարաբերությունները կարգավորել կամ նորմալ հարաբերություններ ունենալ, չի նշանակում, որ շենքի բոլոր պրոբլեմները պետք է լուծի, կամ թաղամասի բոլոր պրոբլեմները պետք է լուծի: Եվ եթե այդ տրամաբանությունից ելնենք, ուրեմն մենք էլ թուրքերին պետք է ասենք, գիտեք, լուծեք ձեր հարցերը Կիպրոսի հետ, քրդական հարցը լուծեք, բազմաթիվ այլ հարցեր, հետո կանդրադառնանք հայ-թուրքական հարաբերություններին: Այդ Տրամաբանությամբ կարող ենք Աֆղանստանից մինչեւ Սուդան կամ աշխարհի այլ հարցերի միաժամանակ լուծում պահանջել: Չեմ կարծում, որ դա տրամաբանական մոտեցում է: - Շնորհակալ եմ: Խնդրեմ Արտակ: - Արտակ Շաքարյան, թուրքագետ: Պարոն նախարար, ամեն դեպքում ուզում եմ անդրադառնանք այս հարցին: Թուրքիան բազմիցս ինքնաառաջադրվել է, որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ, Ադրբեջանը նույնպես քանիցս փորձել է Թուրքիային այսպես ասած «խցկել» ԵԱՀԿ Մինսկի համանախագահների կազմ: Ինչպիսին է պաշտոնական Երեւանի արձագանքը: Արդյոք Թուրքիան կարող է հավակնել: - Դա բացառված է: Եվ բացատրությունները բազմիցս տրվել են թե Հանրապետության Նախագահի կողմից եւ թե արտաքին գործերի նախարարի կողմից: