ՇԱՏ ԵՆՔ ԽՈՍՈՒՄ ՀԱՅ ԼԻՆԵԼՈՒՑ

Լուսինե Խառատյան. Հանրային քաղաքականության մասնագետ -Լուսինե, մեր նախորդ զրույցում, խոսելով, թե ինչը կարող է առհասարակ բերել ժողովրդին գիտակցված փոփոխության, նշում էիք, որ առաջին հերթին կրթությունը: Սակայն կրթական համակարգում, ՀՀ լեզվի օրենքում փոփոխություններ կատարելուն դեմ եք: Ինչո՞ւ: -Նախ ուզում եմ վերանալ ՀՀ լեզվի մասին օրենքում կատարվող փոփոխություններից, քանի որ ըստ իս, ներկայիս օրենսդրությունը չի խանգարում Հայաստանում օտար լեզվով կրթություն իրականացնել: Ավելի շատ կուզեի խոսել այն մասին, թե ինչ կտա մեզ օտարալեզու դպրոցների բացումը: Մենք այն ժողովուրդներից ենք, որը լեզվի միջոցով է իր ինքնության, տեսակի և մշակույթի շարունակականություն ապահովել: Այսօրվա աշխարհը գլոբալ աշխարհ է, և դրա դեմ ոչինչ չես կարող անել և պետք էլ չի անել: Բայց որպեսզի մենք որպես տեսակ, ժողովուրդ, պետություն կարողանանք հարատևել և մրցունակ լինել գլոբալ աշխարհում, բացի մշակութային փոխանցումից` պետք է զարգացումներ ապրենք և գիտական մտքի առումով, և հասարակական մտքի, և ընդհանարապես գաղափարական-արժեքային դաշտում, և այդ զարգացումներն ըստ իս պետք է լինեն այն լեզվի տիրույթում, որի կրողը մենք հանդիսանում ենք: Շատ ենք խոսում մեր հայ լինելուց, առանց անգամ հստակ սահմանելու, թե դա ինչ է, սակայն հազվադեպ ենք անդրադառնում հայեցիությունը և համամարդկային իրողությունները, արժեքները մշտապես համադրելու և զուգահեռաբար զարգացնելու անհրաժեշտությանը: Հենց այս պատճառով էլ կարևոր է, որ այն, ինչ կա արտաքին գլոբալ աշխարհում, մեզ համար ընկալելի և հասկանալի լինի, բայց մեր ինքնության և լեզվամտածողության շրջանակներում, այլապես մենք երկատված կամ եռատված ինքնության խնդիր կունենանք: Եթե թույլ տանք, որ հանրակրթությունն իրականացվի տարբեր լեզուներով, ես այստեղ վտանգ եմ տեսնում, որ մեր գիտական, հասարակական, քաղաքական միտքը մեր լեզվի շրջանակներում կարող է չզարգանալ, վտանգ եմ տեսնում նաև, որ կարող է խզվի կապը հայ մտավոր ժառանգության հետ: Երբ Սովետական Միությունն էր, կային ռուսական դպրոցներ, և բոլորն էին ասում, որ ռուսական կրթությունն ավելի որակյալ էր: Հիմա եթե մենք թույլ տանք հանրակրթությունն այլ լեզուներով իրականացվի, նախ չի զարգանա թարգմանչությունը, այն, ինչը շատ կարևոր է մարդկային մտքի զարգացման համար, մենք պարզապես չենք ունենա գիտական և գեղարվեստական միտքը հայերեն թարգմանությամբ: -Լուսինե, արդյոք հիմա, երբ այդ դպրոցները դեռ չկան, մեզանում գիտական մտքեր են թարգմանվում: -Համաձայն եմ, որ այդ ոլորտում շատ բան չի կատարվում, բացեր շատ կան, բայց ավելի ճիշտ կլինի կրթությանը հատկացվող ռեսուրսները որակյալ հայալեզու կրթությանն ուղղելը, քան օտարալեզու կրթության զարգացմանը: Մենք անընդհատ բողոքում ենք, ասում ստանդարտ մտքեր, որ կրթության որակը շատ վատ է Հայաստանում, կրթություն չեն տալիս, մեր դասագրքերը շատ վատն են, դասատու չկա և այլն, և այլն: Շատ ավելի ճիշտ կլիներ, եթե հիմա մեր ուժերը կենտրոնացնեինք դասագրքեր գրելու մշակույթի ձևավորման վրա: Անհրաժեշտ է նաև ժամանակակից մտածողությամբ ուսուցիչներ ունենալ դպրոցում, որոնք հայերեն լեզվով կկարողանան փոխանցել թե ազգային, թե համամարդկային գիտելիքը: Այդ դեպքում հայակական դպրոցը կդառնա մրցունակ և այն մարդիկ, ովքեր այսօրվա աշխարհի մասին ունեցած որոշակի պատկերացումներից ելնելով, կգերադասեին իրենց երեխաներին ուղարկել օտարալեզու դպրոցներ, մի գուցե նախապատվությունը տան հայկական դպրոցին: -Եթե նմանատիպ դպրոցներ լինեն, դրանք շատ թանկ են արժենալու, արդյո՞ք շատերն ի վիճակի կլինեն օգտվել այդ թանկ հաճույքից: -Կարծում եմ` կգտնվեն տվողներ, չնայած նմանատիպ դպրոցներում լինում է նաև կրթաթոշակային համակարգ, ինչը շատերին հնարավորություն կտա սովորելու: Ամեն դեպքում, այն տարանաջատումը, որը գոյություն ունի Հայաստանի ժողովրդի մեծամասնության և տարբեր տիպի էլիտաների, օրինակ` իշխանության, բիզնեսի և այլնի միջև, էլ ավելի կսրվի: Կառաջանան բազում հարցեր` ովքեր են դասավանդողները, ովքեր են սովորողները, եթե և առաջինները, և վերջինները գալու են դրսից, որն է օգուտը Հայաստանի համար: Կտուժի նաև մեր ուսուցիչը և մեր համակարգը, որի անհամարժեքությունը գնալով կխորանա, հատկապես եթե պետությունը քայլեր չձեռնարկի հայալեզու կրթության որակի բարելավման ուղղությամբ: Ինձ համար ավելի հասկանալի կլիներ, եթե Աշոտյանը կամ այն մարդիկ, ովքեր այդ դպրոցների կողմնակիցներն են, հստակ փաստարկված ռազմավարություն կամ հիմնավորում կարողանային մշակել, թե ինչպես են իրենք տեսնում այդ դպրոցների ներդրումը մեր կրթական համակարգի և առհասարակ Հայաստանի ապագայում: -Ի՞նչ եք կարծում, ինչո՞ւ հանկարծ լիբերալից սոցիալիստ, ազգայնական, միացան Մենք դեմ ենք օտարալեզու դպրոցների վերաբացմանը նախաձեռնության շուրջ, մտավորականներն էլ այնքան անհանգստացած էին, որ շտապեցին նախագահի մոտ: -Ինչո՞ւ հանկարծ ոտքի ելան մտավորականները... կարծում եմ` մեր լեզուն եղել է մեր հիմնական առանցքը, և սա այն դեպքն է, երբ իսկապես կպան մեր սրտին: Հետո, այսօր ավելի ապահով էր կարծիք արտահայտել այս դեպքում, քան քաղաքականության մեջ, դրա համար արտահայտեցին: Ընդ որում` միավորվել են մարդիկ, ովքեր պարտադիր չէ հայկական կրթություն ստացած լինեն, նախաձեռնության անդամներից շատերը ռուսական կրթություն ունեն: Իրենք պարզապես վտանգ տեսան իրենց տեսակի հանդեպ, վտանգ հասարակության բևեռացման, որն արդեն առկա է, և ի վերջո մենք կարող ենք հասնել մի վիճակի, երբ կխոսենք տարբեր լեզուներով` անգամ հայերեն խոսելիս: Այսինքն` մեր երկրում կլինի ինչ-որ մարդկանց խավ, որը միջազգային ֆորմատներով կշփվի, և մի մեծ խավ, որ անհաղորդ կլինի: Կարելի է վտանգված համարել հետագա հայալեզու մշակույթի զարգացումը, մանավանդ, որ արդեն իսկ հետընթաց ենք ապրում: -Այսօր վճռական օր է (խորհրդարանն այսօր քվեարկելու է լեզվի մասին օրենքում փոփոխություն անելու խնդիրը.- խմբ), ի՞նչ եք կարծում, կարո՞ղ է Հանրապետական կուսակցությունն ազդվի հասարակական տրամադրություններից: -Անկախ նրանից, թե ինչ կլինի, շատ կարևոր է այն, որ Հայաստանում քաղաքացիական շարժում ձևավորվեց, որն ինչ-որ բան տվեց: Ուրախ եմ, որ հասարակությունը կարողացավ բարձրաձայնել իր մտավախությունները, միգուցե ավելի սրել գույները, ավելի թանձր գույներով ցույց տալ պատկերը, բայց կարողացավ բարձրաձայնել, որ հարցի շուրջ բանավեճ եղավ: Թե որքանով սա կազդի ՀՀԿ դիրքորոշման վրա` չեմ կարող ասել: ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ