ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԸ RUSSIA TODAY ՀԵՌՈՒՍՏԱԱԼԻՔԻՆ

- Բարի երեկո, պարոն Նախագահ: Շնորհակալություն մեր հաղորդմանը հյուրընկալվելու հրավերն ընդունելու համար: Առաջին հարցը, որ ցանկանում եմ Ձեզ ուղղել հետևյալն է. որպես Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ, ի՞նչ է Ձեզ համար նշանակում ապրիլի 24 ամսաթիվը: - Հայ ժողովրդի պատմությունը հաշվարկվում է հազարավոր տարիներ: Այդ պատմության ընթացքում մենք ունեցել ենք հաղթանակներ, ունեցել ենք պարտություններ, ձեռքբերումներ և կորուստներ, բայց մեր պատմության ընթացքում կա մի կետ, որը ջրբաժան է հանդիսանում. այդ կետը 1915թ. ապրիլի 24-ն է: Դրանից հետո մենք գործ ունենք բոլորովին այլ իրողության հետ: Հազարավոր, միլիոնավոր մարդիկ ապրում ու արարում էին իրենց հողի վրա, ստեղծում էին մշակութային արժեքներ, բայց ստիպված եղան ամբողջովին լքել այդ տարածքները: Մի մասն, իհարկե, սպանվեց, մյուս մասը` լքեց այդ տարածքները մահից փրկվելու համար: Եվ այսօր աշխարհում գրեթե չկա մի երկիր, որտեղ հայեր չլինեն: Այսօրվա Հայաստանի բնակչության գրեթե կեսը ցեղասպանությունից մազապուրծ եղածների ժառանգներ են: Սրանք իրողություններ են, որ ամեն օր առկա են մեր կյանքում: Այսօր, եթե դուք Երևանից 15-20 կմ շարժվեք դեպի Թուրքիա, կհանդիպեք Եվրոպայի վերջին փակ սահմանին: Հայաստանն անկախացել է 1991թ., անցել է արդեն 18 տարի, և սահմանը շարունակվում է փակ մնալ: Ես այս օրինակը բերում եմ ոչ թե նրա համար, որ ասեմ, թե մեր նկատմամբ շրջափակում է իրականացվում, այլ որպեսզի պարզ լինի, որ 1915 թ. ապրիլի 24-ը մեր իրականությունում ներկա է ամեն օր: Ապրիլի 24-ը պաշտոնապես հռչակված է որպես Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր, բայց մինչև պաշտոնապես հայտարարվելը, մինչև պաշտոնապես ընդունվելը ևս ապրիլի 24-ը մեր ժողովրդի համար եղել է այդպիսին: Ինձ համար ևս, որպես մեր ժողովրդի ներկայացուցիչներից մեկը, դա այդպես է: Բայց որպես Հանրապետության Նախագահ ես պարտավոր եմ միջոցներ ձեռնարկել մեղմելու այդ ահավոր ոճրագործության հետևանքները և, անշուշտ, պարտավոր եմ միջոցներ ձեռնարկել, որպեսզի նման հանցագործությունները չկրկնվեն, իսկ դրա ամենաարդյունավետ ձևը ցեղասպանության միջազգային ճանաչումն է: - Այսօր շատ խոսակցություններ կան այն մասին, որ Միացյալ Նահանգների Նախագահը` Բարաք Օբաման, հնարավոր է վերջապես ճանաչի հայոց ցեղասպանությունը: Այդ թեման արծարծվել է նույնիսկ նրա նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում: Ասացեք խնդրեմ, ինչու՞ է ցեղասպանության ճանաչումն այդքան կարևորվում: Ի՞նչ կտա այն: - Ինչպես ասացի, ցեղասպանության ճանաչումը նման հանցագործությունների կանխման ամենաարդյունավետ միջոցն է: Եվ երկրորդ` հայ ժողովրդի կողմից ամենապահանջված արժեքը արդարության արժեքն է, ինչն էլ, անշուշտ, այս դեպքում կապվում է ցեղասպանության ճանաչման հետ: Վերջիվերջո, աշխարհում չկա մի հայ, ով համոզված չլինի ցեղասպանության փաստի մեջ, և յուրաքանչյուր հայ ձգտում է այս խնդրին նայել արդարության տեսանկյունից: Բայց ուզում եմ ավելացնել, որ մենք չէ, որ Միացյալ Նահանգներին դրդում ենք ճանաչելու ցեղասպանությունը: Միացյալ Նահանգները Օսմանյան կայսրությունում ունեցել են դիվանագետներ, միսիոններներ, գործարարներ, ունեցել են ապահովագրական ընկերություններ և Միացյալ Նահանգների համար որևէ կասկած չկա` ցեղասպանություն եղե՞լ է, թե՞ ոչ: Նրանք հավելյալ փաստերի կարիք չունեն: Ուզում եմ հիշեցնել, որ Միացյալ Նահանգների արդեն 42 նահանգներ ճանաչել են ցեղասպանությունը, ուզում եմ հիշեցնել, որ երբ Միացյալ Նահանգների Կոնգրեսի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում պարբերաբար քննարկվում է հայոց ցեղասպանության խնդիրը, գրեթե առանց բացառության, բոլոր կոնգրեսականներն էլ ասում են, որ ցեղասպանություն եղել է: Ուղղակի այդ կոնգրեսականների մի մասն ասում է, որ այո` ցեղասպանություն եղել է, և Միացյալ Նահանգները պարտավոր է ճանաչել այդ եղելությունը, իսկ մյուս մասն ասում է, որ այո, եղել է, բայց այսօր Միացյալ Նահանգների ազգային շահերից չի բխում ցեղասպանության ճանաչումը: - Պարոն Նախագահ, Դուք Թուրքիայի հետ ձեր սահմանն անվանեցիք վերջին փակ սահմանը Եվրոպայում: Այսօր` այդ դեպքերից համարյա հարյուր տարի անց, որքանո՞վ և ի՞նչ չափով են 1915թ. դեպքերը բարդացնում ձեր հարաբերությունները Թուրքիայի հետ: Կան արդյոք այդ հարաբերությունների կարգավորման հեռանկարներ մեր օրերում: - Ինչպես նշեցի, 1915 թ. ապրիլի 24-ը ամեն օր ներկա է մեր կյանքում: Բայց նաև, ինչպես գիտեք, ես անցյալ տարի Թուրքիայի նախագահ պարոն Գյուլին հրավիրեցի Երևան, որպեսզի նախ միասին դիտենք Հայաստան-Թուրքիա ֆուտբոլային հանդիպումը, ապա նաև խոսենք մեր հարաբերությունների մասին: Ինչպես գիտեք, պարոն Գյուլն ընդունեց այդ հրավերը, եկավ Երևան և մենք սկսեցինք Թուրքիայի հետ ինտենսիվ բանակցություններ վարել դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու համար: Մենք ելնում ենք այն գաղափարից, որ այո, եղել է ցեղասպանություն, բայց Թուրքիայի կողմից ցեղասպանության չճանաչման փաստը մենք չենք համարում անհաղթահարելի խոչընդոտ Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու համար: Մենք կողմ ենք Թուրքիայի հետ առանց նախապայմանների հարաբերություններ հաստատելու: Ինչպես գիտեք, մինչ Գյուլի այցը Հայաստան թուրքերը երկու նախապայման էին առաջ քաշում. առաջին նախապայմանը կապված էր ցեղասպանության հետ, իսկ երկրորդը` Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի հետ: Եվ բանակցությունների ընթացքում մենք` և հայերս, և թուրքերը, ղեկավարվում էինք այդ սկզբունքով` առանց նախապայմանների հարաբերությունների հաստատում, այնուհետև ցանկացած հարցի քննարկում, որ կարող է հետաքրքրել կողմերին: Ինչպես գիտեք, պարոն Գյուլն այդ ժամանակ ինձ հրավիրեց` դիտելու պատասխան ֆուտբոլային խաղը, և ես հաճույքով կընդունեմ պարոն Գյուլի հրավերը, կայցելեմ Թուրքիա, եթե սահմանները մինչ այդ բաց լինեն, կամ էլ մենք լինենք դրա նախաշեմին: Մինչ վերջերս բոլորն էլ համոզված էին, որ մենք բավականին առաջ ենք գնացել բանակցություններում և ակնկալվում է իրավիճակի այնպիսի փոփոխություն, որը կարող է պատմական համարվել: Բայց վերջերս Թուրքիայի վարչապետի հայտարարությունը, թե հայ-թուրքական հարաբերությունները կարող են կարգավորվել, եթե Հայաստանի Հանրապետությունը գնա զիջումների Լեռնային Ղարաբաղի խնդրում, մենք գնահատեցինք որպես ձեռք բերված պայմանավորվածություններից հետընթաց և նախապայմանի առաջադրում: Ես կարծում եմ, որ մենք բանակցություններում այնքան ենք առաջ գնացել, որ հիմա արդեն գնդակը գտնվում է Թուրքիայի խաղադաշտում: Եվ, եթե խոսում ենք “ֆուտբոլային դիվանագիտության” մասին, տերմին, որը լրագրողներն են հարմարեցրել մեր բանակցային գործընթացին, ապա պետք է ասենք, որ ֆուտբոլային խաղը սահմանափակվում է կոնկրետ ժամանակով: - Պարոն Նախագահ, Ռուսաստանը վերջին ժամանակներս ակտիվորեն հանդես է գալիս եվրոպական անվտանգության համակարգի վերանայման գաղափարի օգտին և խոսում է Եվրոպայում անվտանգության մասին նոր պայմանագրի ստորագրման անհրաժեշտության մասին: Որքանո՞վ է պաշտոնական Երևանը համամիտ այս նոր մոտեցմանը: - Ես հասկանում եմ Ռուսաստանի Դաշնության, իմ ռուս գործընկերների մտահոգությունները և դրա դրդապատճառները: Այսօրվա անվտանգության համակարգը ձևավորվել է տասնյակ տարիներ առաջ, երբ դժվար էր հաշվի առնել բոլոր իրողությունները, քանզի այսօր սպառնալիքներն էապես փոխվել են: Այդ իսկ պատճառով կարծում եմ` ուղղումներ և ճշտումներ մտցնելու անհրաժեշտություն, իրոք, կա: Մի օրինակ բերեմ` ԵԱՀԿ-ի արդյունավետության մասին: Ինչպես գիտեք, Եվրոպայում սովորական սպառազինությունների խնդիրը կարգավորող պայմանագրով յուրաքանչյուր երկրի համար սահմանված են սպառազինությունների չափաքանակներ: Ադրբեջանն արդեն բավական տևական ժամանակ էապես խախտում է այդ պայմանագրի դրույթները, իմիջիայլոց, ԵԱՀԿ անդամ մեկ այլ, կամ մի քանի երկրների օգնությամբ և կարծես որևէ մեկն այսօր իր վրա պատասխանատվություն չի վերցնում մեզ ուղղորդելու, ցույց տալու, թե որոնք են մեր չափաքանակները: Նման պայմաններում այս պայմանագրերը ինչպե՞ս կարող են երկարատև լինել: Ես կարող եմ բազմաթիվ օրինակներ բերել, բայց մի բան ակնհայտ է, որ անվտանգության համակարգերն, ընդհանրապես, ձևավորվում են համաշխարհային ցնցումներից հետո: Այդպիսիք էին երկու համաշխարհային պատերազմները: Կան վերլուծաբաններ, որոնք նոր անվտանգության համակարգ ձևավորելու գործում նույնիսկ պարտադիր պայման են համարում համաշխարհային պատերազմները, բայց ես հույս ունեմ և վստահ եմ, որ աշխարհի հզոր երկրները այս համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը կհամարեն որպես մեծ ցնցում և, ելնելով սրանից, կմշակվի համաեվրոպական, համաշխարհային անվտանգության համակարգ: