ՄԱՅԻՍԸ ԿԱՄ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿՊԱՏԱՍԽԱՆԵՆ ՀԱՐՑԵՐԻՆ

Lragir 1-5-2009- Ակնհայտ է, որ Հայաստանի իշխանությանը, Սերժ Սարգսյանին հաջողվեց անել այնպես, որ հասարակական-քաղաքական գրեթե ամբողջ մթնոլորտը ներծծվի բացառապես հայ-թուրքական հարաբերության խնդրով եւ ներքին հարցերը հնարավորինս մատնվեն մոռացության: Ներկայում հանրային գրեթե բոլոր շերտերը, քաղաքական գրեթե բոլոր ուժերը խոսում են միայն հայ-թուրքական հարաբերության մասին, իսկ եթե որեւէ այլ բանի մասին էլ խոսում են, ապա միայն հայ-թուրքական հարաբերության համատեքստում: Մինչդեռ բոլորի, կամ գրեթե բոլորի համար ակնհայտ է, որ Հայաստանի ներքին կյանքում չկա ոչ մի դրական տեղաշարժ այսպես կոչված երկրորդ սերնդի բարեփոխումների ուղղությամբ: Դրական տեղաշարժի մասին խոսք անգամ չկա նույնիսկ կոնկրետ հրատապ հարցերի` մարտի 1-ի բացահայտման, քաղկալանավորների ազատ արձակման, հասարակության հետ իշխանության երկխոսության ուղղությամբ: Փոխարենը շարունակում են ծեծել լրագրողների, շարունակում են հալածել ընդդիմության համախոհներին, արգելել նրանց քաղաքական զբոսանքները Հյուսիսային պողոտայում, հարձակվել ընդդիմության արտոնված հանրահավաքի մասին թռուցիկներ բաժանող երիտասարդների վրա, շարունակվում է օրենքից վեր գտնվող արտոնյալների շքերթը, եթե իհարկե նրանք չեն կտրում անձամբ ոստիկանապետի մեքենայի ճանապարհը, տնտեսությունը շարունակում է զարգանալ հովանավորչության եւ մենատիրության պայմաններում, այսինքն արդեն այդ պայմաններում ոչ թե զարգանում է, այլ անկում ապրում: Որեւէ մեկի համար գաղտնիք էլ չէ, որ հենց ներքին անփոփոխության համար պատասխանատվությունից խուսափելու նպատակով է, որ Սերժ Սարգսյանը փորձում է ամեն գնով, նույնիսկ ապրիլի 24-ի նախօրեին Թուրքիայի հետ համատեղ հայտարարություն ստորագրելու գնով ուշադրությունը բեւեռացված պահել հայ-թուրքական հարաբերության գործընթացի վրա: Իսկ որն է ելքը: Ելքը թվում էր Դաշնակցության դուրս գալը կոալիցիայից, որը կարող էր հայ-թուրքական հարաբերության հարցում լուրջ ընդդիմադիր ալիք ձեւավորել իշխանության քաղաքականության դեմ, ինչը կարող էր պետական շահի տեսանկյունից հայ-թուրքական կարգավորման ներկայիս վնասաբեր գործընթացում մի քիչ զսպել Սերժ Սարգսյանի արխայինությունը: Բայց, ինչպես երեւում է, Դաշնակցությունից բան դուրս չի գա: Թեեւ մյուս կողմից էլ երեւի թե լավ է, որ Դաշնակցությունից բան դուրս չի գա, քանի որ ինչպես պատմությունն է ցույց տալիս, Դաշնակցությունից դուրս եկածը գրեթե երբեք լավ բան չի լինում: Այնպես որ, ավելի լավ է Դաշնակցությունը պահի պաշտոնները, իսկ հայ հասարակությունն այլ ելք որոնի: Ինչ կարող է այդ որոնման հարցում տալ Հայ Ազգային կոնգրեսը: Եթե այդ հարցի պատասխանը ամիսներ առաջ պարզ էր, կարծես թե հստակ, ապա ներկայում նկատելի է, որ կոնգրեսը կանգնում է գրեթե նույն խնդրի առաջ, ինչ իշխանությունը` լճացում մրցակցության բացակայության պատճառով: Խոսքն այն մասին չէ, որ կոնգրեսն ընդդիմադիր դաշտում չունի մրցակից: Դա նույնիսկ լավ է, որովհետեւ լղոզված ընդդիմադիր դաշտը կոնգրեսը կարծես թե մաքրել է վերջնականապես: Խնդիրն այն է, որ իշխանությունը կարողացավ Հայ Ազգային կոնգրեսի հետ մրցակցությունը սահուն կերպով չեզոքացնել, համենայն դեպս գոնե հասարակության համար տեսանելի մասով: Այսինքն, այժմ տպավորություն է, թե կոնգրեսն իր համար ինչ որ քայլեր է անում ներքին դաշտում առկա հարցերի կապակցությամբ, իսկ իշխանությունն էլ իր համար հայ-թուրքական հարաբերություն է կարգավորում, եւ այդպես կոնգրեսն իր համար ընդդիմության դաշտում է ապահովում բացարձակ դոմինանտությունը, իսկ իշխանությունն էլ ապահովում է իր իշխանական հարատեւությունը: Այդ համապարփակ լճացումը խախտելու հնարավորությունը թերեւս մայիսի 2-ին մեկնարկելիք նախընտրական արշավն է: Այդ արշավն իշխանությունն անկասկած վարելու է այնպես, ինչպես միշտ` ընդդիմության հանդեպ մանր-մունր անօրինականություններ, որոնք կուժգնանան իշխանության մտահոգությունների հետ ուղիղ համեմատական կարգով, վարչական ռեսուրսի օգտագործում, ընտրակաշառք, իսկ ընտրության օրն էլ` ահաբեկումներ: Ինչ արշավ է վարելու Հայ Ազգային կոնգրեսը, կարծես թե դժվար է կանխագուշակել: Պարզ է, որ լինելու է քննադատություն իշխանությանը, սակայն լինելու են արդյոք այնպիսի քայլեր, որոնք գրեթե պասիվացած հասարակությանը կարող են կրկին հուշել, որ ինքը այս երկրում դերակատար կարող է լինել շատ կարեւոր հարցերում: Նախագահի ընտրության ժամանակ ընդդիմությունն իսկապես տպավորիչ, թեեւ ոչ ցցուն, բայց բավական զգայուն քայլերի շնորհիվ կարողացավ հասարակությանը հաղորդել սեփական արժանապատվության եւ երկրում սեփական դերի գիտակցում: Իհարկե, այդ հարցում ընդդիմությանը մեծապես “օգնեց” նաեւ իշխանությունը: Այսօր իշխանությունը կարծես թե զբաղված է, կամ ամբողջ ուժով ցույց է տալու, որ զբաղված է հայ-թուրքական բախտորոշ հարաբերությունը կարգավորելով, եւ Երեւանի ընտրությունը դիտարկում է որպես մի համայնքային խնդիր: Առայժմ իշխանությանը կարծես թե հաջողվում է պահել այդ մթնոլորտը: Ինչ է հաջողվելու ընդդիմությանը, ինչ գաղափար է հակադրելու ընդդիմությունը իշխանության հայ-թուրքական բարեկամության մտահղացմանը, ցույց կտա նախընտրական շրջանը: Խնդիրը սակայն այս դեպքում այն է, որ այժմ իշխանությունն ունի արտաքին աշխարհի բավական հստակ աջակցություն, թեեւ չի բացառվում, որ արտաքին աշխարհն այդ աջակցությունը շարունակելու համար իշխանության առաջ նախապայման դնի Երեւանի քաղաքապետի ընտրության հետ կապված, որպեսզի իշխանությունը ընտրությունը չանցկացնի ավանդական ձեւով: Մայիսը կտա շատ հարցերի պատասխան, կամ էլ, եթե հաջողվի հասարակության մոտ կրկին արթնացնել սեփական երկրի առաջ պատասխանատվության զգացումը` այն շրջանակում, ինչ որ նախանշեց Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը 2009 թվականի մարտի 1-ի իր ելույթում, ապա մայիսին գուցե հասարակությունը տա բոլոր հարցերի պատասխանները: ՀԱԿՈԲ ԲԱԴԱԼՅԱՆ