ՄԵՐ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԽԱՂԸ ՓԱԿՈՒՂԱՅԻՆ Է

Մեր զրուցակիցն է քաղաքագետ Նվարդ Մանասյանը

-Նվարդ, ներկայում երկրում տեղի ունեցող իրավիճակն ինչպե՞ս կբնորոշեք
-Բնորոշելու համար պետք է հավանաբար հաշվի առնենք այն, որ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամն աղքատությունն էլ ավելի խորացրեց. Հայաստանում ամեն երրորդ քաղաքացին աղքատ է, օրական երկու դոլարից քիչ եկամուտ ունեցող մարդիկ ունենք, դա նույնիսկ անզեն աչքով է նկատելի: Անկախ ամեն ինչից` սա պետք է իրավիճակ փոխեր: Այսինքն`սոցիալական ճնշումը, բունտի հավանականությունը պետք է մեծացներ, և դա պետք է հաշվի առնել: Սա մի ամբողջ խաղի կանոններ սահմանող շրջանակ է, որից դուրս մենք ապրել, մտածել և զգալ չէինք կարող: Ինչ-որ առումով այնպիսի տպավորություն կա, որ հասարակարգային փոփոխության հանգրվանին ենք հասել, որտեղ սոցիալ–տնտեսական հարաբերությունները ավելի են բարդանում, այսինքն` մենք գաղափարների նոր մակարդակ ենք բարձրանում և նոր ռեսուրսների անհրաժեշտություն ունենք: Այդ առումով մեր քաղաքական խաղը փակուղային կառուցվածք ունի:


-Հանգրվան ասելով ի՞նչ ի նկատի ունեք, նոր հասարակարգի ձևավորում, իշխանափոխությո՞ւն:
-Ավելի շուտ գաղափարների, աշխարհընկալման տեսնակյունից նոր հանգրվան է: Եթե տարիներ առաջ տնտեսական այս փոխհարաբերություններն ավելի ընդունելի էին, հիմա դարձել են անհանդուրժելի: Եթե տարիներ առաջ օլիգարխներն ինչ-որ առումով ընդունելի էին որպես տրված աշխարհակարգ, հիմա մեզ համար այն այլևս տրված չէ: Հիմա մենք հասկանում ենք, որ կարող ենք դա փոխել և պետք է փոխենք, և այդ փոփոխության մեջ եկել ենք մի կետի, որտեղ այդ փոփոխությունը մեզ զրոյացնելու քայլի առաջ է կանգնեցրել: Այսինքն` այդ փոփոխության մեջ մենք չենք կարողանում նոր ռեսուրս ներգրավել, որպեսզի կարողանանք այդ փոփոխության մեջ այդ խմբերի դերը փոքրացնել:Եվրոպայի ֆեոդալիզմը պետք է հիշեմ, այնտեղ բացի նրանից, որ ֆեոդալները տնտեսական միջոցներ ունեցողներն էին, նաև քաղաքական համակարգի կառավարմանն էին մասնակցում: Այդ առումով շատ նմանություններ կան:
Եթե նայենք մեր ՀՆԱ-ի կառուցվածքին, մինչև 2003-2004 թթ. առյուծի բաժինը գյուղատնտեսությանն էր ընկնում: Ֆեոդալիզմի ժամանակ էլ հիմնական միջոցները գոյանում էին հողի շահագործումից, հետո ընդերքի շահագործումից: Եվրոպայում ֆեոդալիզմից հետո այդ անցումը տեղի ունեցավ մեծ շարժումների միջոցով, երբ եվրոպացիները ոտքի կանգեցին և սկսեցին շարժվել թե ֆիզիկապես, թե մտովի:

-Մտքի առումով շարժում ունենք, ֆիզիկապես` ո՞չ:
-Ֆիզիկապես շարժվելու տեղ չունենք: Մտքի առումով, քանի որ աշխարհում զուգահեռ ուրիշ մշակութային իրողություններ կան, և մենք մեզ ասոցացնում ենք եվրոպական քաղաքակրթության հետ, մենք այդ համեմատության մեջ շատ արագ մեր միտքը տրանսֆորամացնում և թարմացնում ենք: Իհարկե, անարդարությունը, սոցիալական խնդիրները մեզ արտագաղթի են տանում, բայց արտագաղթը նաև այն խնդիրն ունի, որ մտովի կարողանում եմ տրանսֆորմացվել, միտքը ռեսուրսի առումով իմ երկրում իրացնել չեմ կարող և գնում են զարգացած աշխարհում իրացնելու: Այդ առումով Հայաստանը ֆիզիկական փակվածություն ունի, շրջափակված վիճակը թույլ չի տալիս, որ նոր ռեսուրսներ կարողանանք ներգրավել մեր տնտեսության մեջ և մշակութային վիրտուալ տրանսֆորմացիաները նյութի վերածենք: Թե որպես ժողովուրդ, թե որպես պետություն ողբերգություն ենք ապրում:

-Հիմա մեզանում տեղի ունեցող զարգացումներն ավելի շատ նախընտրական տրամաբանությա՞մբ են պայմանավորված:
-Մենք մոտենում են 12-13-ի ընտրություններին, նախընտրական շրջանում ենք, և բնականաբար այդ լարվածությունը պետք է մեծանա, որովհետև բոլոր քաղաքական ուժերն էլ մտնում են նախընտրական փուլ: Պետք է նկատել, որ այդ նախընտրական արշավի մշակույթը սկսվեց ավելի բարձրանալ, ավելի պրիմիտիվ մեթոդներ կիրառելուց մենք հասել ենք նրան, որ նախընտրական փուլն ավելի երկարաձգվել է: Այն ժամանակ ընտրություններից մի քանի ամիս առաջ արդեն բավարար էր, որ պրկվեն մեր նյարդերը, հիմա ավելի երկար լարումների միջոցով ենք գալիս այդ հանգրվանին, որովհետև նաև խաղի բովանդակությունը և փիլիսոփայությունը, մեր հասարակությունը բարդացավ և ավելի դիվերսիֆիկացվեց: Մի կողմից իսկապես ընտրություններին մոտենալն էր, մյուս կողմից`մենք իսկապես հասել ենք ունիվերսալ փոխակերպող պահի, որով բոլոր զարգացում ապրող ժողովուրդներն անցնում են: Եթե նայեք երկու էլիտաները, որոնք առճակատման են գնացել, երկուսն էլ ռեսուրսների շահագործման տեսանկյունից շատ նմանություններ ունեն հենց առաջնային ռեսուրսներից գոյացրած հարստությունների առումով: Հիմա հասել ենք մի տեղ, որտեղ նոր մոտեցման, նոր ռեսուրսի վրա արժեք գոյացնող, գոնե այդ ընկալումն ունեցող սերունդ կա ձևավորված: Ցավ եմ ապրում, որ նրանք են հեռանում:

-Նոր մոտեցում ունեցող սերունդ կա, բայց, օրինակ, քաղաքական դաշտում նույն խաղացողներն են: Նորերը չկան, ինչո՞ւ:
-Նոր խաղացողի համար ռեսուրս պետք է լինի, փորձարկվի, գաղափարներ մշակի, տարածի, այդ տարածքը չկա:

-Ի՞նչ պետք է անել:
-Միշտ կա ելք բոլոր փակուղիների, և այդ ելքերը հնարավոր են, եթե մարդը սեփական միտքը չստրկացնի: Կարծում եմ`ինչ-որ առումով սովետական տարիները ստրկության տարիներ էին, որովհետև խաբուսիկ խաղաղության, իհարկե սոցիալ-տնտեսական, մասամբ մշակութային առումով շատ դրական շրջան էր: Մենք կարողացանք և ձեռներեց, և գործունյա լինելով հսկայական սովետական տարածքի ռեսուրսի վրա ստեղծել այնպիսի մի բարեկեցություն (87 թիվը մեզ մոտ համարվում էր մեր սոցիալ -տնտեսական հաջողությունների ամենաբարձր կետը), և դա մեր այդ մեզ հասանելի մեծ ռեսուրսը շահագործելու հաշվին եղավ:

Մեկ տասներորդ տարածքի վրա ապրելով` դու չես կարող մոռանալ մնացած ինը տասներորդը: Եթե շատերը Արևմտյան Հայաստանն ավարտված պատմություն են համարում, այն ավարտված չէ: Բացի այն, որ պետք է արդարությանը տուրք տանք և պահանջենք մեր հայրենիքի մյուս հատվածը վերադառնալու մեր արդարացի իրավունքը, այն նաև ուտիլիտար հիմնավորում և անհրաժեշտություն ունի: Հիմա շատերն ասում են դա մոռացված բան է, եկեք մենք մեր փոքրը պահենք, լավը դարձնենք: Ըստ էության, դա հնարավոր չէ: Մենք եկել հասել ենք մի հանգրվանի, որն ինքնին եկել է ապացուցելու, որ այդ մտահայեցումը ապրունակ չէ, այսինքն`ազատ, անկախ Հայաստանը անհնար է առանց միացյալ Հայաստանի: Այս կոնֆիգուրացիայով, մարդկային ռեսուրսներով մենք ազատ անկախ Հայաստան երկար չենք ունենալու: Սա նշանակում է, որ մեր ռեսուրսը պետք է փոխվի, մշակութային ընկալման մակարդակում պետք է հեղափոխություն լինի, միացյալ Հայաստանի գաղափարն ապրող դառնա, մենք չպետք է վախենանք:

Ես այստեղ մշակութային հեղափոխության հնարավորություն և անհրաժեշտություն եմ տեսնում: Հիմա այն փոխակերպմանը, որ Եվրոպան գնաց, մենք էլ կարող ենք գնալ, բայց դրա համար պետք է ուղղորդվենք գաղափարով, տեսնենք` ով է տալիս այդ փակուղուց լուծում, և այդտեղ չպետք է կաշկանդվենք ու վախենանք:

-Նվարդ, նախորդ հանրահավաքում խոսվեց նոր ուժի կամ երրորդ ուժի մասին, մենք ըստ էության տեսնում ենք, որ երեք տարի է խոսվում է մի բանի մասին, որն այդպես էլ չի ծնվում: Ինչո՞ւ: Նշանակո՞ւմ է, որ որևէ մեկը փակուղուց լուծումներ տանելու ճանապարհը չի տվել և չի կարող տալ:
-Այդպիսի հավակնոտ հայտարարություններ մինչև շարժման ի հայտ գալն էլ էին ասում: Շատ լավ հիշում եմ`իշխանական թևն ասում էր, որ ոչ մի ընդվզում չի լինի, ոչ մի ալտերնատիվ միտք չկա, և նույն 2008-ին նախորդող շրջանն ապացուցեց, որ շատ լավ էլ կար այդ դժգոհությունը, անհամաձայնությունը, որը տարավ առճակատման, այսինքն`խոսել, որ այս երկուսն են ու վերջ, որ հնարավոր չէ փոփոխություն, սխալ է: 60-ականների Հարվային Ամերիկայում շատ ավանդական կուսակցություններ չէին պատկերացնում, որ նոր ուժեր ի հայտ կգան: Շատ հետաքրքիր էր, որ իրենց համար զարմանքով հայտնաբերեցին հումանիստների թափ առնող շարժումը, ինչը սոցիալիստներին զարմացրեց: Հիմա էլ նույնը: Այն մարդիկ, ովքեր կկարողանան լուծում առաջարկող գաղափարներ տալ, դրա շուրջ կառաջացնեն հաղորդակցություն:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
20-4-2011-