Ամենաարմատական ընդդիմությունն ենք

Հարցազրույց Հայ Ազգային Կոնգրեսի համակարգող Լեւոն Զուրաբյանի հետ

- Հայ Ազգային Կոնգրեսն առկախել է երկխոսության գործընթացը: Այդ մասին Կոնգրեսը հանդես եկավ իր հայտարարությամբ, Կոալիցիան իր հայտարարությունն արեց: Կարելի՞ է ենթադրել, որ այս գործընթացն ավարտվեց, ընդ որում՝ տապալումով, թե այնուամենայնիվ, գործընթացը կվերսկսվի:

- Այդ հարցին պետք է պատասխան տան իշխանությունները: Եւ կարծես տալիս են: Նախ` երեք ու կես տարվա մեջ Կոնգրեսի ակտիվիստների նկատմամբ իրականացված 35 հարձակման համեմատությամբ օգոստոսի 9-ի միջադեպը ամենադաժանն էր, ամենալկտի կերպով խախտվել են մարդկանց իրավունքները: Ոստիկանությունում ծեծի են ենթարկվել փաստաբանները, ապօրինաբար մեկ ժամ նրանց զրկել են ազատությունից, չեն ներգրավել գործի մեջ, իսկ ակտիվիստների ձերբակալություններն կատարվել են ապօրինի` առանց փաստաբանների մասնակցության: Երկրորդ՝ առաջին անգամ մեզ չհաջողվեց անցկացնել Կոնգրեսի երիտասարդների հավաքը, որն ավանդաբար անցկացնում ենք նշելու համար Կոնգրեսի ծննդյան օրը, քանի որ իշխանությունները պարտադրել էին տարբեր հանգստյան տների ղեկավարներին ետ վերադարձնել գումարն ու չեղյալ հայտարարել պայմանավորվածությունները: Օգոստոսի 2-ի հանրահավաքի օրը նորից խոչընդոտվում էր տրանսպորտի աշխատանքը: Այս ամենը նկատի ունենալով կարող եմ գնահատել, որ իշխանությունները մտահոգված են երկխոսության արդյունքներով ու փորձում են տորպեդահարել այն:
Կատարվածին այլ բացատրություն ուղղակի դժվար է տալ: Եթե օգոստոսի 9-ի միջադեպը քաղաքական ենթատեքստ չուներ, իշխանություններն առաջինը պետք է շահագրգռված լինեին ընդունելու Հայ Ազգային Կոնգրեսի երաշխիքները, որոնք լիովին տեղավորվում են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի դրույթների մեջ: Այսինքն՝ անձնական երաշխավորության դրույթն, այո, թույլ է տալիս կատարել քաղաքական միջամտություն՝ իրավական գործընթացի շրջանակներում: Դրանից կշահեն բոլորը: Հայ Ազգային Կոնգրեսն ի դեմս իր հինգ պատվիրակների, կերաշխավորեր Տիգրան Առաքելյանի պատշաճ վարքագիծն ու քննչական բոլոր գործողություններին պատշաճ մասնակցելը: Դրանով Կոնգրեսը ստանձնելու էր պատասխանատվություն այդ երիտասարդների վարքի համար: Իշխանություններն էլ մյուս կողմից հնարավորություն կունենային անկաշկանդ կերպով քննել եւ ոստիկանների, եւ երիտասարդների, եւ փաստաբանների պնդումներն ու բաց դատաքննությամբ պարզել, թե ով է կատարել քրեորեն պատժելի արարքներ: Ու եթե դա արվեր՝ ներկայացնելով բոլոր անհրաժեշտ ապացույցները, բոլորը կընդունեին նման դատաքննության արդյունքները: Բոլորը՝ լինի իշխանությունը, թե ընդդիմությունը, թե հասարակությունը: Սա էր, որ մենք իրենց առաջարկել ենք: Եթե իրենք հրաժարվում են դրանից, հրաժարվում են, որ Կոնգրեսը պատասխանատվություն ստանձնի երիտասարդների վարքագծի համար, ցույց է տալիս՝ իշխանությունները շահագրգռված չեն երկխոսության շարունակման մեջ, իրենց գործողությունները թելադրված են քաղաքական կոնկրետ հաշվարկով, այն է՝ երկխոսության մեջ ձեռք բերել Կոնգրեսի վրա ճնշման քաղաքական լծակ, ի դեմս քաղբանտարկյալների: Սա արդեն ապացուցում է, որ Տիգրան Առաքելյանը քաղբանտարկյալ է, որ նրա կալանավորման պայմաններում չենք կարող մեր բանակցությունները շարունակել: Հիշեցնեմ, որ ի սկզբանե մեր սկզբունքն է եղել, որ քաղբանտարկյալների առկայության դեպքում երկխոսությունը վերածվում է պատանդների առեւտրի: Սրան մենք չենք մասնակցելու:

- Իշխանությունները պնդում են, որ երկխոսությունը քաղաքական գործընթաց է, իսկ Տիգրան Առաքելյանի հարցը իրավական հարթության վրա է, ուստի իրենք չեն միջամտում իրավական պրոցեսին:
- Կոալիցիոն պատվիրակությունը, ինչպես իրենք են պնդել առաջին ռաունդում, ներկայացնում են Սերժ Սարգսյանին, գործադիր ողջ իշխանությանը, պառլամենտական մեծամասնությանը: Այսինքն՝ իրենք ներկայացնում են ողջ իշխանությունը: Ուրեմն ստացվում է, որ ՀՀ ողջ իշխանությունը չի ցանկանում կարգավորել փոքրիկ մի խնդիր Կոնգրեսի երաշխիքներով՝ հանուն երկխոսության շարունակման: Ահա, թե ինչ է նշանակում իրենց պահվածքը: Իսկ եթե մեզ ուզում են համոզել, որ Հայաստանում կան «կապիտան Կատանյա»-ներ, քննիչներ, որոնք անկախ իշխանական ողջ համակարգի ցանկությունից, պատրաստ են սկզբունքորեն տանել պայքարը հանուն Տ.Առաքելյանի դատապարտման, թույլ տվեք կասկածել այդ վարկածին: Իրականում պարզ է, որ իշխանության համար երբ պետք է՝ դատախազները, քննիչները, ոստիկանները ծառայում են եւ անում են ամեն ապօրինություն՝ իրենց հանձնարարությամբ, իսկ երբ իշխանություններին պետք է, բոլորը դառնում են որեւէ քաղաքական ճնշումից զերծ, արդարադատության անկախության խորհրդանիշ: Սա արդեն ձեռառնոցի է:

- Դուք ասում եք՝ իշխանությունները տորպեդահարել են երկխոսությունը, իսկ իրենք պնդում են, որ Կոնգրեսն է քաղաքական դեմարշ իրականացրել:
- Իսկ ինչ վատ բան կա դեմարշի մեջ: Եթե ուզում են, թող համարեն սա դեմարշ: Ես որեւէ խնդիր չեմ տեսնում: Այո, սա կարելի է դիտարկել որպես դեմարշ: Եվ մեր քայլն առկախման քայլ է, որի իմաստն է սթափեցնել իշխանություններին, այլ ոչ թե լիովին այրել կամուրջներն ու համարել երկխոսությունը սպառված: Նման նպատակ մենք չենք դրել մեր առջեւ, գոնե առայժմ: Մենք իսկապես ուզում ենք անկեղծորեն, մինչեւ վերջ փորձարկել երկխոսության բոլոր հնարավորությունները, ինքներս համոզվել, ժողովրդին ու միջազգային հանրությանը համոզել, որ մենք ամեն ինչ արեցինք՝ մեր առջեւ դրված քաղաքական նպատակներ խաղաղ բանակցությունների միջոցով լուծելու համար: Բայց որքան էլ մենք արժեւորենք բանակցությունների ընթացքն ու երկխոսությունը, մենք չենք կարող ձեւ անել, թե նորմալ երկխոսություն է ընթանում, երբ մեր դեմ սկսում են կիրառել արգելված, ապօրինի հնարքներ, երբ փաստորեն անցնում են մարդու իրավունքների ու ժողովրդավարական ազատությունների խախտման իրենց հին մարտավարությանը: Նման իրավիճակում ստացվում է՝ մի կողմից քաղաքավարի երկխոսություն են վարում, մյուս կողմից դաժանաբար, օրենքի ու Սահմանադրության ոտնահարմամբ, հարվածում են ընդդիմությանն ու հանրությանը: Այդ դեպքում երկխոսությունը դառնում է քողածածկույթ՝ իրենց ապօրինությունների ու բռնությունների համար: Երկխոսությունը որեւէ արժեք ունի, եթե իշխանությունը հրաժարվում է հալածանքներից, բռնություններից, ապօրինություններից: Այդ դեպքում իսկապես հնարավոր է քաղաքավարի երկխոսություն: Բայց երկխոսությունն ապօրինության քողածածկույթ դարձնելը մենք բացառում ենք:

- Այսօր էլ տեսակետ է հնչում, որ երկխոսությունը լուրջ գործընթաց է՝ միտված ազգի, պետության, պետականության շահին, բայց հիմա պետության շահը Կոնգրեսը ստորադասում է մեկ հոգու մասնավոր շահին, միջադեպին:
- Կամ չեն հասկացել, կամ ձեւացնում են, թե չեն հասկացել գործողությունների իմաստը: Նրանք պետք է իրենց պնդումներն ապացուցեն ոչ թե խոսքով, այլ՝ գործով: Իրենք ուրեմն, չեն հասկացել, որ մեր պայքարը սահմանադրական կարգի, քաղաքացիների իրավունքների հարգման համար է: Եվ եթե մեկ քաղաքացու իրավունք է ոտնահարվում, մենք պայքարելու ենք դրա դեմ: Պետությունը, այո, պետք է ծառայի մեկ մարդու, մեկ քաղաքացու իրավունքների ապահովմանը, այլ ոչ թե հանուն իշխանության զոհաբերվեն մեկ կամ հազարավոր մարդկանց իրավունքները: Տիգրան Առաքելյանի գործը փորձաքար է, խորհրդանիշ է մեր պայքարի համար: Մենք թույլ չենք տա, որ որեւէ մարդու իրավունքներ ոտնահարվեն: Մեր ողջ քաղաքականության իմաստը մարդն է՝ իր իրավունքներով: Եվ մեկ մարդու իրավունքների ապահովումը մեր ողջ քաղաքականության իմաստն է, ով էլ ուզում է դա լինի:

- Այդ թվում՝ նաեւ իշխանություննե՞րը:
- Այո, անկախ քաղաքական հայացքներից:

- Կոալիցիոն պատվիրակությունից Գագիկ Մինասյանն իր ասուլիսում հույս է հայտնել, որ երկխոսությունը կշարունակվի: Կիսո՞ւմ եք այդ լավատեսությունը:
- Եթե իրենց լավատեսությունը կապված է նրա հետ, որ Տիգրան Առաքելյանի խափանման միջոցը կփոխվի, ուրեմն ես էլ եմ կիսում այդ լավատեսությունը:

- Եթե խափանման միջոցը չփոխվեց, եթե երկխոսությունը չշարունակվեց, տրված վերջնաժամկետում, այսինքն՝ սեպտեմբերին ի՞նչ է սպասվում: Սեպտեմբերի 9-ի հանրահավաքին ի՞նչ է սպասվում:
- Սեպտեմբերի 9-ը մեր հաջորդ հանրահավաքի օրն է: Մենք այդ օրը կամփոփենք մինչ այդ տեղի ունեցած բոլոր քաղաքական գործընթացները, երկխոսության արդյունքները եւ կազդարարենք մեր աշնանային հանրահավաքային արշավի ծրագիրը: Օգոստոսի 2-ի իր ելույթում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն ասել է, որ սեպտեմբերին մենք կհամարենք երկխոսության հնարավորությունը սպառված ու կգործենք ըստ այդմ՝ կպահանջենք Սերժ Սարգսյանի ու ողջ իշխանության հրաժարականը: Սեպտեմբերը 30 օրից է բաղկացած, ու դա տալիս է մեզ ճկունություն՝ որոշելու, թե կոնկրետ երբ ինչ է արվելու: Դա նաեւ իշխանություններին է տալիս ժամանակ՝ կողմնորոշվելու: Ես կարծում եմ՝ այդ ժամանակը պետք է օգտագործվի հնարավորինս արդյունավետ: Այս պահին, իմ տպավորությամբ, իշխանություններն այլեւս պատրաստ չեն որեւէ նոր զիջումների: Եվ հակառակ նրան, որ համաձայնվել են քննարկել արտահերթ նախագահական ու խորհրդարանական ընտրությունների անցկացումը, իրականում այս պահին չունեն որոշում՝ անցկացնելու արտահերթ ընտրություններ: Կարծում եմ, որ հենց սրանով կարելի է բացատրել իրենց նման կոշտ պահվածքը, բռնությամբ, ուժով հարցերը լուծելու մեթոդը: Եթե այդպես է, մեզ ոչինչ չի մնում, քան իշխանություններին մեր պահանջները պարտադրել ոչ թե խաղաղ բանակությունների միջոցով, այլ՝ ժողովրդին ոտքի հանելով: Իսկ դա նշանակում է, որ մենք պետք է կոչ անենք ողջ ժողովրդին վերսկսել այն հսկայական հանրահավաքները, որ մենք ունեցանք մարտին-ապրիլին: Եվ հանրահավաքային ճնշմամբ կորզել իշխանություններից այն լուծումները, որոնք մենք նախատեսումենք Հայաստանի քաղաքական համակարգն առողջացնելու համար, այն է՝ լեգիտիմ իշխանության ձեւավորումը նախագահական ու խորհրդարանական արտահերթ ընտրությունների միջոցով:

-Հասարակությունն այս անգամ կգա հանրահավաքի այնպես, ինչպես՝ մարտին, ապրիլի՞ն էր, թե միգուցե հոգնած ու հիասթափված լինի, որ ամեն անգամ գալիս է ու իրեն տուն են ուղարկում: Ավելին, ձեր հայտարարությունը, որ Կոնգրեսն արմատական ընդդիմություն չի, միանշանակ չընկալվեց: Նույնիսկ ոմանք մեջբերումներ են անում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթներից, որ Հայաստանում ամենաարմատական ընդդիմությունը հենց Կոնգրեսն է:
- Ես հասարակությանը ոչ հիասթափված, ոչ էլ վհատված եմ համարում: Ինչ-որ բնազդով բոլորը հասկանում են, որ մեր ուժն այն մարդկանց քանակի մեջ է, որ հավաքվում է Ազատության հրապարակում: Փորձը ցույց տվեց, որ հենց այդ ուժով է հաջողվում իշխանությանը ստիպել կատարել մեր պահանջները: Ես մերժում եմ այն կարծիքը, թե գնալով հանրահավաքի, հարց չի լուծվում: Ընդհակառակը, հենց հանրահավաքի գնալով են լուծվում հարցերը: Որքան շատ մարդ կա Ազատության հրապարակում կանգնած, այնքան այս իշխանությունն ավելի խոցելի է զգում, ավելի է պատրաստ գնալու զիջումների: Միակ արդյունավետ ձեւը հենց սա է: Շատ մարդիկ սա հասկացել են: Նրանք իրենց պարտականությունն են համարում մասնակցել բոլոր հանրահավաքներին: Անգամ նրանք, ովքեր քաղաքական ակտիվությամբ չեն զբաղվում, գիտեն, որ դա իրենց քաղաքացիական պարտականությունն` է գալ Ազատության հրապարակ ու մասնակցել հանրահավաքին: Իրենք գիտակցում են, որ իրենց ֆիզիկական ներկայությամբ հանրահավաքում ապահովում են ժողովրդավարության հաղթանակը Հայասանում:
Ինչ վերաբերում է «արմատական ընդդիմություն» բազմաչարչար տերմինին, ապա ասեմ հետեւյալը՝ ինքս բացասական վերաբերմունք ունեմ «արմատական ընդդիմություն» տերիմինի հանդեպ: Դա միգուցե կապված է նրա հետ, որ ողջ աշխարհում արմատական ընդդիմություն կոչում են ծայրահեղական, զենքի ուժով իշխանության դեմ պայքարող ընդդիմությանը՝ Թալիբան, ժամանակին`Նիկարագուայի «կոնտրաները», Մեքսիկայի որոշակի զինյալ պարտիզանական խմբավորումները: Եթե արմատական ընդդիմություն ասելով, սա ենք հասկանում, ապա մենք արմատական ընդդիմություն չենք: Ընդհանրապես, ասեմ, որ հայկական դիսկուրսում «արմատական ընդդիմություն» տերմինը ներմուծել են իշխանությունները եւ փորձել են վերագրել դա մեզ՝ հասկանալով, թե այդ տերմինն ինչ բացասական աուրա ունի միջազգային քաղաքագիտության մեջ: Բայց այստեղ մի տարօրինակ ֆենոմեն է կատարվել բացասական նշանակություն ունեցող տերմինի հետ: Քանի որ մեր ողջ ժողովուրդն ընդունում է մեր համաժողովրդական շարժումը, ընդունում է հենց վճռականության, հետեւողականության համար, ընդունում է մինչեւ վերջ գնալու պատրաստակամության համար, Հայաստանում «արմատական ընդդիմություն» տերմինը ձեռք է բերել նոր իմաստ. Ընդդիմություն, որը չի գնում գործարքի, անհաշտ է այս գործող իշխանության հետ, պատրաստ է մինչեւ վերջ պայքարել ռեժիմի հեռացման համար: Եթե դա ենք հասկանում «արմատական ընդդիմություն» ասելով, ապա ես հայտարարում եմ՝ այո, այդ իմաստով մենք միակ ու ամենաարմատական ընդդիմությունն ենք ՀՀ-ում, որովհետեւ չենք հաշտվելու ոչ լեգիտիմ իշխանության գոյության հետ, մինչեւ վերջ պայքարելու ենք այս օլիգարխիկ-քրեապետական համակարգից ազատվելու համար:
ԱՐՄԱՆ ԳԱԼՈՅԱՆ
«Լրագիր» 30-8-2011