Tert.am.21-4-2012- Սիրիացի մտավորական, Մովսես Խորենացի շքանշանակիր, մեծ հայասեր, թարգմանիչ Նիզար Խալիլին ժամանել է Հայաստան։ - Ինչի՞ց սկսվեց ձեր կապը հայերենի հետ:
- 1943-ին, երբ 18 տարեկան էի, Հալեպի Զավարյան վարժարանում նշանակվեցի որպես արաբերեն լեզվի ուսուցիչ, և աշակերտների հետ շփվելու, բացատրել-հասկացնելու համար ստիպված էինք մեկմեկու լեզու սովորել. ես նրանցից՝ հայերեն, իսկ նրանք ինձանից՝ արաբերեն: Այդպես սկսվեց իմ «ծանոթությունը» հայերեն լեզվի հետ:
- Ըստ ձեզ, ինչո՞վ է հայ գրականությունն առանձնանում համաշխարհային գրականությունից:
- Աշխարհի բոլոր ժողովուրդների ստեղծած գրական ժառանգությունն ունի իր ուրույն արժեքը: Հայ գրականությունն ամենևին նվազ չէ այլ գրականությունների շարքում, այն շատ հարուստ է, լի գանձերով:
- Ո՞րն է ձեր՝ հայերենից արաբերեն թարգմանած առաջին գիրքը, և ո՞րն էր ընտրության պատճառը:
- Առաջին գիրքը Հովհաննես Շիրազի «Սիամանթո և Խաչեզարե» պոեմն էր: Ընտրությունը եղավ պատահաբար. քայլում էի Հալեպի պողոտաներից մեկով, ինձ մոտեցավ մի ծանոթ տաքսու վարորդ` Հրանտ Բարդաքճյան անունով, ու երբ մեքենայում նստած զրուցում էինք, ինձ առաջարկեց թարգմանել այս գիրքը: Անշուշտ, լավ գիտենալով հայերեն լեզվի էությունը, ընդունեցի առաջարկն ու պրն. Հրանտից վերցնելով գիրքը` թարգմանեցի պոեմը և ուղարկեցի Բեյրութի «Սևան» հրատարակչատուն, ուր և հրատարակվեց: Այն մեծ ընդունելություն գտավ արաբ ընթերցողների շրջանում:
- Հայերեն ո՞ր գիրքն է Ձեզ համար եղել ամենահոգեհարազատը և ինչո՞ւ:
-Ամենահոգեհարազատը, որ խոսում է իմ սրտից՝ Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան Ողբերգության» պոեմն է, քանի որ այն իր մեջ ընդգրկում է մարդկային յուրահատուկ շունչ` կրոնի ու գիտության հետ միախառնած: Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան Ողբերգության» պոեմն ու Աբու Լալա Մահարիու «Ալ ֆուսուլ վալ ղայաթ» («Բաներ և արդյունքներ») գրքերը շատ նմանությունն ունեն, կարծես, մեկը մյուսից թարգմանված լինի, մեկը քրիստոնեական ոգով, իսկ մյուսը՝ իսլամական:
- Ձեր թարգմանություններն ի՞նչ արձագանք գտան արաբ ընթերցողի մոտ և ի՞նչ հետաքրքրական կարծիքներ լսեցիք նրանցից հայ գրականության մասին:
- Ընդհանրապես բոլոր գրքերն էլ լավ ընդունելություն են գտել արաբ ընթերցողների շրջանում, որովհետև արաբ ժողովուրդը՝ հայ ժողովրդին ճանաչում է իբրև արվեստագետ, աշխատասեր, լուրջ և հավատարիմ ժողովուրդ: Կարդալով թարգմանություններս` առավել իմացան հայ ազգի արժեքը, հաղորդակցվեցին հայ գրականության հարստություններին, հիացան ու հետաքրքրվեցին: Արաբ ընթերցողը սկսեց ինձանից ավելին ակնկալել և ես, իմ հերթին, փորձեցի նրան հրամցնել հայ գրական գործերի նոր թարգմանություններ: Թարգմանությունների հետևանքը եղավ այն, որ արաբերենով բեմադրեցի Հակոբ Պարոնյանի «Մեծապատիվ մուրացկաններ» վեպը, ինչպես նաև՝ Հովհաննես Թումանյանի՝ «Քաջ Նազար» հեքիաթը: Ի դեպ, բեմադրությունները ներկայացվեցին նաև Սիրիայի պետական հեռուստատեսությամբ:
- Պարոն Խալիլի, որպես տաղանդավոր ու փորձառու թարգմանիչ, ի՞նչ դժվարությունների հանդիպեցիք թարգմանչական գործում և, ըստ ձեզ, ինչո՞վ է աչքի ընկնում հաջողված թարգմանիչը, ո՞րն է նրա առանձնահատկությունը:
-Իրականում դժվարություններ չեմ ունեցել, որովհետև երկու լեզուներին էլ լավ եմ տիրապետում: Երբեմն հանդիպել եմ անծանոթ բառերի, նման դեպքերում դիմել եմ բառարանների օգնությանը: Բարդություններ առաջացան ոճական իմաստով. հայերենն իր ոճով ամբողջությամբ տարբերվում է արաբերենից: Եվ որպեսզի համեմատեմ երկու լեզուների ոճերը, ստիպված եմ եղել բազմիցս սերտել տվյալ նյութը, որպեսզի կարողանամ հայտնաբերել իրական ասելիքը: Իսկ ինչ վերաբերում է հաջողված թարգմանիչի առանձնահատկությանը, իմ կարծիքով, հաջողված թարգմանիչը նա է, ով երկու լեզուներին էլ լավ է տիրապետում: Միայն մեկ լեզուն լավ իմանալը թարգմանչի համար բավարար չէ: Ես համոզվեցի, որ լեզուների իմացությունն է հաջողված թարգմանիչ լինելու գրավականը:
- Համաշխարհային մտահոգիչ երևույթ է դարձել այսօր երիտասարդության անտարբերությունը գրքի նկատմամբ, ձեր կարծիքով, ի՞նչն է պատճառը և ինչպե՞ս կարելի է հաղթահարել այս երևույթը:
-Այս երևույթի առաջ կանգնեցինք, երբ ի հայտ եկան նոր տեխնոլոգիաները, ինչպես համացանցը, համակարգիչը, որոնք գրավեցին համայն մարդկությանն ու, մանավանդ, երիտասարդությանը, վերջինս էլ մոռացավ գիրքը, գրքի արժեքը: Այս երևույթի դեմ հնարավոր չէ պայքարել: Մյուս պատճառն էլ այն է, որ, ցավոք, այսօր ծնողներն իրենց զավակներին չեն ներկայացնում գրքի արժեքն ու կարևորությունը: Ծնողները պետք է բացատրեն իրենց զավակներին, որ գիրքը հիմքն է և իսկական աղբյուրը բոլոր նոր գործիքների: Առանց գրքի անհատը չի կարող տիրապետել գիտությանը, չի կարող ծրագրավորել համակարգիչները, մեր զավակները պետք է իմանան այդ մասին:
- Մեծ նշանակություն ունեցավ արաբերեն լեզվով Նարեկացու պոեմի թարգմանությունը. հայտնի է, որ արաբական գրականության մեջ որքան կարևոր տեղ են զբաղեցնում նույնանման թեմաները: Համեմատելով «Մատյան ողբերգության» պոեմն ու արաբական սուֆիզմը (սուֆիզմը՝ կրոնափիլիսոփայական, միստիկական ուսմունք է իսլամում-խմբ.) ի՞նչ կարող եք ասել, մանավանդ, երբ դուք պատրաստվում եք նույն խորագրով ներկայանալու հայ ընթերցողին՝ Հայ տպագրության 500-ամյակին և Երևանի գիրքի համաշխարհային մայրաքաղաք նախաձեռնությունների շրջանակներում:
- Նարեկացու պոեմի թարգմանությանը ստիպված էի երկար ժամանակ տրամադրել, մինչև կարողացա գրաբարից՝ արևմտահայերենի և արևելահայերենի օգնությամբ, արաբերեն թարգմանել: Երբ իսլամ հոգևորականները կարդացին Նարեկացու պոեմը` այն ընդունեցին մե~ծ հաճույքով։ Այս շարժումից քաջալերված` խորապես ուսումնասիրեցի «Մատյան ողբերգության»՝ այս հրաշալի գիրքը: Այդ մասին բազմիցս կարծիքներ եմ հայտնել, որոնք հրապարակվել են արաբական մի շարք թերթերում:
- Վերջում, ի՞նչ կուզենայիք ասել հայ ժողովրդին:
- Ես շատ սիրեցի հայ ժողովրդին և հայերի նկատմամբ մեծ հարգանք ունեմ, հայ ժողովրդի սերն ու հարգանքը գլխիս թագն են և սրտիս շքանշանն ու շարժիչ ուժը: Ես խորապես շնորհակալ եմ հայ ժողովրդին իր ցուցաբերած անսահման հարգանքի ու սիրո համար:
Tehran Time
Yerevan Time
No comments:
Post a Comment