Հունգարական ճահիճ

Հայաստանի արտաքին քաղաքական հնարավորությունները եւ համեստ, եւ նշանակալի են, եւ հարցը ոչ այնքան ֆորմալ քաղաքական ռեսուրսների մասին է, այլ հայկական քաղաքական դասի կամքի եւ շահագրգռվածության մեջ: Հունգարական ստորության հետ կապված Հայաստանի նախագահի ասած ամենակարեւոր բանն այն է, որ «հայ ժողովուրդը չի ների», եւ դա պետք է գործողությունների եւ նոր արտաքին քաղաքական ծրագրի հաստատման ազդանշան դառնա: Հայաստանի դրությունը միաժամանակ պահանջում է եւ «ուղիղ գործողություններ», եւ «ասիմետրիկ» պահվածք: Առայժմ կարելի է վստահ լինել, որ Սերժ Սարգսյանին շրջապատողներից շատերն ամենեւին էլ շահագրգռված չեն որոշակի գործողություններ ձեռնարկելու առումով: Այդ մարդիկ այնքան հեռու են ազգային շահերից, ազգային եւ անձնական պատվի հասկացությունից, որ նրանցից նախագահին համապատասխան խորհուրդներ սպասելը հազիվ թե հնարավոր է: Նրանց համար դա լրացուցիչ գլխացավանք է, եւ գլխավորն այն է, որ նրանք հասկանում են անձամբ իրենց համար տվյալ իրավիճակի վտանգավորությունը: Եթե նախագահն «ուղղակի գործողությունների» մարտավարության վերաբերյալ որոշում ընդունի, այդ խորհրդականները կհայտնվեն լուսանցքում, եւ շուտով կպարզվի նրանց անօգտակարությունը եւ նույնիսկ վնասակարությունը: Այդ պատճառով, եթե դատենք որոշակի գործողությունների մասին, ապա նախաեւառաջ անհրաժեշտ է օգնության կանչել լիովին այլ մարդկանց, ովքեր ունակ են մշակել եւ որոշում ընդունել սուր իրավիճակներում: Հաջորդ խնդիրը բուն առաջադրանքի խորն ընկալումն է, ինչը կապված չէ արագ եւ չմտածված որոշումների հետ: Սահմաններին զինված հակամարտությունը, էթնիկ հողի վրա հայերի սպանությունը, տնտեսական եւ քաղաքական շրջափակումը, տեղեկատվական հարձակումները եւ հակահայկական լոբբինգը պետք է վերացվեն, ընդ որում, ոչ ոքի մոտ կասկած չպետք է լինի, որ Հայաստանն այդ հարցերը դիտարկելու է ազգային անվտանգության խնդիրների շրջանակում: Բուդապեշտի ադրբեջանական գազանը չպետք է երկար ապրի, դա հասկանալի խնդիր է: Ինչ վերաբերում է Հունգարիային պատժելուն, պետք չէ մտածել, որ դա կհաջողվի «համընդհանուր ընդունված» քաղաքական մեթոդներով: Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ներկայիս Հունգարիան եւ ի՞նչ վիճակում է գտնվում: Նախեւառաջ պետք է ասել, որ հունգարները շատ առումներով մահացող ազգ են, եւ Հունգարիան աստիճանաբար վերանում է քաղաքական քարտեզից: Հունգարիան ճահիճ է եւ ոչ մի կերպ չի դրսեւորել իրեն ու ցանկություն էլ չի ունեցել դրսեւորել միջազգային հարաբերություններում, ըստ էության հրաժարվելով նույնիսկ արտաքին քաղաքականության նման մի բան վարել: Հնարավոր է, միայն տրանսիլվանյան հունգարների շնորհիվ է, ովքեր որոշակի տարբեր էթնոգենեզ ունեն, որ հունգարները դեռեւս տեսանելի են Եվրոպայում: Ի տարբերություն, օրինակ, Լեհաստանի եւ նույնիսկ Չեխիայի, որոնք կարողացան մեծամասամբ հաղթահարել հետկոմունիստական փլուզման շրջանը, Հունգարիան համակերպվել է արդյունաբերության լիակատար փլուզման հետ՝ վերածվելով ծառայություններ մատուցող երկրի, որը ոչ մի տնտեսական հավակնություններ չունի: Սուր ժողովրդագրական ճգնաժամի պատճառով երկիրը կանգնած է սոցիալ-տնտեսական աղետի շեմին, քանի որ զրկված է աշխատանքային ռեսուրսների կրիտիկական զանգվածից այն աստիճան, որ այդքան լուրջ տնտեսական խնդիրների պայմաններում ունակ չէ աշխատողներ մատակարարել առավել բարեկեցիկ եվրոպական երկրներ: Հունգարական բանակը վերջնականապես վերացվել է, եւ ՆԱՏՕ-ում ոչ ոք չի կարողանում հասկանալ, թե ինչ է անում Հունգարիան դաշինքում, արդյոք պատրաստվում է գոնե մեկ ժամանակակից տանկ կամ ինքնաթիռ ձեռք բերել: Հունգարական ազգի դեմքը մատուցողները, կավատներն ու մարմնավաճառուհիներին են, թոշակառուները, որոնց միայն մեկ հարց է հուզում՝ թոշակ եւ հանգիստ: Ժամանակակից հունգարական վերնախավը դա հավաքածու է, որտեղ ով ասես կա, իսկ առավել ակտիվ քաղաքական եւ տնտեսական խումբը գնչուներն են (ներառյալ ներկայիս վարչապետը): Ինչպես է ենթադրվում ճնշում գործադրել այնպիսի պետության վրա, որը պատրաստ է վաճառվել ում ասես եւ որքանով ասես: Պետական պարտատոմսերի համար Ադրբեջանի վճարած 2 միլիարդի դիմաց Հունգարիան համաձայն կլիներ ոչ միայն այդ մարդասպանին հանձնել, այլեւ բազմաթիվ մոլագարների, ովքեր բռնաբարել են հունգարացի երեխաներին: Հունգարական ղեկավարությունը շատ լավ հասկանում էր, որ Հայաստանը կարձագանքի այդ իրադարձություններին, եւ հնարավոր է կարձագանքեն որոշ այլ պետություններ ու միջազգային կազմակերպություններ, եւ պատրաստ էր ամեն ինչի: Ներկայիս աշխարհում, որտեղ առաջատար տերությունների քաղաքականության արդյունքում վերացվել են միջազգային իրավունքի մնացորդները, եւ ոչ մի պետություն չի պատրաստվում հաշվի նստել այդ քիմերայի հետ, պետությունները զգուշանում են միայն իրենց ազգային շահին սպառնացող իրական վտանգից, այլ ոչ թե դատարկախոսությունից ու քննարկումներից: Հունգարիան եւ շատ այլ պետություններ պետք է փրկվեն ֆինանսական սնանկացումից, ինչի համար անհրաժեշտ է վաճառվել եւ առեւտուր անել մահով, այսինքն, զենքով: Այդ պատճառով, հակահայկական քաղաքականության դեմ պայքարը ենթադրում է տվյալ երկրի ազգային անվտանգությանը լուրջ վնաս հասցնելը: Հայաստանը, որպես պետություն, վերջին 20 տարիների ընթացքում արել է հնարավոր ամեն ինչ ցանցային կառույցների ապակազմակերպման համար, որոնք այդքան ակտիվորեն ձեւավորվել էին աշխարհում ազգային-ազատագրական շարժման ֆենոմենի ազդեցությամբ: Այս 20 տարիներին զբաղվել են փոխադարձ հարձակումներով, զրպարտանքի համառ տարածմամբ, ինչը միայն մեկ նպատակ էր հետապնդում՝ իշխանություն վերցնել եւ պահել: Այժմ մենք կանգնել ենք ուղիղ գործողությունների, ինչպես նաեւ ասիմետրիկ պայքարի համար ռեսուրսների ակնհայտ պակասի առաջ: Հայկական քաղաքական կուսակցությունները եւ տարբեր խմբեր պետք է ակտիվ մասնակցություն ունենան այդ նախագծում, այլ ոչ թե ուրախանան այն բանով, որ հայկական օֆիցիոզը անգործունակ է դուրս եկել տվյալ իրավիճակում: Ամեն տեսակի հայկական ընդդիմությունը ակտիվ մասնակցություն է ունեցել հայկական հանրության կազմակերպվածության փլուզման եւ ազգային-ազատագրական պայքարի սկզբունքների ու արժեքների բացառման գործում: Ներկայում Հայաստանը չի կարող հույս դնել ակտիվ քաղաքական եւ տնտեսական զարգացման վրա, եթե չպատժվեն բուդապեշտյան ստորության բոլոր մասնակիցները: Ընդ որում, լիակատար հիմարություն կլինի այդ գործով եվրոպական կառույցներին դիմելը, որոնք մինչ այժմ չեն կարողանում գլուխ հանել, թե ինչ է տեղի ունեցել Ջուղայի հայկական խաչքարերի հետ: Եվրոպական կառույցները պետք է հասկանան, որ Եվրոպայի Խորհրդի անդամ երկիրն անտեսում է իրենց հեղինակությունն ու դատարկախոսությունը: Առավել ճիշտ կլիներ, եթե յուրաքանչյուր հունգարացի զգար, որ իր երկիրը մարմնավաճառ-պետություն է: Այժմ շատ է խոսվում, որ Ադրբեջանը ցույց է տալիս, որ կարող է անպատիժ կերպով հայերի սպանել: Այո, դա այդպես է, սակայն ոչ ոքի մտքով չի անցնում, որ դրանով հայերն ազդանշան են ստանում, որ կարելի է սպանել ում ասես: Ով է ափսոսալու ադրբեջանցիների ու նրանց շների համար: Սերժ Սարգսյանը չի կարող առաջադրվել նախագահական ընտրություններին՝ չցուցադրելով երկրի հնարավորությունները եւ անձնական կամքը: Ամենամեծ կապիտալը երկրի ու նրա ղեկավարության հեղինակությունն է, հակառակ դեպքում ոչ մի կեղծ միջազգային իմիջի չի փրկի: Իգոր Մուրադյան