Տեր-Պետրոսյանի ծրագիրը փոխվել է

Մեր զրուցակիցն է ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանը

-Տիկին Խառատյան, օրերս հրաժարական տվեց Երևանի քաղաքապետ Կարեն Կարապետյանը, նրանից առաջ հրաժարական էր տվել ՀՀ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Կարեն Կարապետյանը: Խոսակցություններ կան, որ ուժային կառույցներում այս հրաժարականների շղթան պետք է շարունակվի: Ձեր դիտարկմամբ`շղթան ներքի՞ն, թե՞ արտաքին գործոններով է պայմանավորված:
-Մամուլը կարծես ինտենսիվ փորձում է քննարկել, որ ռուսական թևի հետ կապված կամ հրաժարականներ, կամ ճնշումներ են այդ մարդկանց վրա: Չեմ կարող ասել` որքանով է իրավացի, բայց կարող եմ համաձայնվել, որ մեր երկիրը կարծես թե խնդիր ունի ռուսական քաղաքական ճնշումից մի փոքր թեթևանալու: Անկեղծ ասած շատ ուրախ եմ, որ Սերժ Սարգսյանը Պուտինի Եվրասիական միություն ստեղծելու ծրագրի նկատմամբ ավելի զգուշավոր գտնվեց, քան Արա Աբրահամյանը, որը Սերժ Սարգսյանի անունից հայտարարեց, որ ինքը քննարկել է և գիտի, որ մեր երկիրը շատ խանդավառ է այդ ծրագրի մաս կազմել: Այս պահին մեր նախագահի որոշ զգուշավորությունները դրական եմ համարում: Ենթադրում եմ` այդ մասին պետք է խոսակցություն լիներ, իսկ եթե որևէ հայտարարություն չկա, սա արդեն ցույց է տալիս, որ մենք շատ երջանիկ և խանդավառ չենք այդ ծրագրի մաս կազմել: Միանգամից չեմ ուզում ասել, որ այդ ծրագրի մաս կազմելը շատ վատ բան է, բայց քննարկված չէ, և դրա հետևանքները դեռևս հստակ չեն, հասկանալի չէ (հատկապես եթե այս խնդիրը դիտարկենք Նազարբաև- Պուտին հավականությունների, տարբերությունների հենքի վրա)` Եվրասիական ծրագրի հիմնական ուղղվածությունը և դրանում ներգրավված երկրների ապագան ինչպիսին կարող է լինել, սրան գումարած Ռուսաստանի հիմնական հեռուստաալիքների հետ Պուտինի հարցազրույցը`«Ի՞նչ է ի վերջո ԽՍՀՄ-ը, դա ի վերջո նույն Ռուսաստանն էր» արտահայտությունը, որը բոլորս գիտեին, որ այդպես է, բայց այդպես ֆորմալ և բարձրաձայն մեր երեսին շպրտված չէր, հիմա արդեն շպրտված է, և Ռուսաստանն ինքը որոշ ջանքներ է գործադրում, որ այդպես զգա, ինչը զգուշավորություններ շատ է առաջացնում:

-Կարո՞ղ ենք ասել`Սերժ Սարգսյանը Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև փորձում է հակակշիռը պահպանել:
-Հայտնի «կոմպլեմենտարիզմ» արտահայտությունն է, այս դեպքում մի քիչ վեկտորը փոխվում է, գուցե, այո, փորձում է այդ հավասարակշռությունը պահել, դեռ շատ ցայտուն չէ, թե դա իսկապես հավասարակշռության փո՞րձ է, թե արդեն ընտրված և նախապես ծրագրավորված ընթացքի կամ փորձի հետևողական կատարում, բայց բոլոր դեպքերում ռուսական հրահանգի անմիջական կատարման պատրաստակամություն չէ, ինչն արդեն լավ է: Իսկ թե դա ինչ կապ ունի և ինչքանով է իսկապես Հայաստանում կադրային փոփոխությունների հետ ուղղակիորեն կապված, չեմ կարող ասել:

-Այնուամենայնիվ, եթե կադրային փոփոխությունների քաղաքականությունը շարունակվի, հնարավո՞ր է համակարգային փոփոխություններ տեղի ունենան:
-Հիմա շատերը սա ընտրությունների հետ կապող խնդիր են համարում, և եթե սա ուղղակիորեն ընտրությունների տանող մի թել է, վախենում եմ, որ ոչ, որովհետև ընտրությունները մի բան են, երկրի հետ կապված համակարգային քաղաքականությունն՝ այլ բան: Երկրի ընդհանուր ներքին քաղաքականությունում այս կադրային փոփոխություններն անցյալ նախորդ երեք-չորս տարիներին պետք է որ արտացոլեին հիմնական վեկետորն ուր է գնում: Մենք առայժմ դրական որևէ ցայտուն պատկեր չունենք, որ կադրային որևէ փոփոխություն կամ կադրային ձևավորում իսկապես Հայաստանի հիմնական խնդիրների լուծումներին է տարել: Գոնե իմ վերլուծությունները (այն ոլորտների, որտեղ ունեմ այդ վերլուծությունները) այդպիսի բան չեն վկայում և այն փոփոխությունները, որոնք ընտրությունների նախաշեմին են արվում, ճիշտ հակառակը, սրանք ավելի բացասական, քան դրական փոփոխություններ են, կամ ուղղակի փոփոխություններ չեն, սրանք եղած առկա իրավիճակի ամրապնդումն են:

-Օրերս ՀԱԿ հանահավաքում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պայքարը նախընտրական փուլ թևակոխեց: Սա հիմնական վեկտորից`արտահերթ ընտրությունների պահանջից շեղո՞ւմ էր:
-Ընդհանրապես կարծում եմ`ՀԱԿ-ը վերջին ակտիվացումից հետո, այսինքն` 2008-ի որոշ լռությունից հետո կրկին քաղաքական ակտիվ գործունեության վերադառնալուց հետո ամբողջովին փոխվել է թե ակտիվացման սկզբի և այսօրվա իրավիճակի և թե 2008-ի ամբողջ նախընտրական և ընտրական պրոցեսի քաղաքական վարքի իմաստով:

-Դրակա՞ն, թե՞ բացասական իմաստով:
-Ես գնահատական չեմ տալիս: Գիտեք, որ ես ՀԱԿ-ի հետ մեծ հույսեր չէի կապում հենց այն գլխից և սպասելիքներ չունեի: ՀԱԿ-ը վերջին հանրահավաքում հայտարարեց, որ հիմա ըստ էության իրենք ոչ թե իշխանափոխության խնդիր են ձևակերպում, այլ արդար ընտրությունների: Սա իհարկե լավ բան է, շատերի ցանկությունն է, բայց սա կտրուկ փոխում է պատկերը: Այսինքն`ես չեմ հավատում, որ ՀԱԿ-ը վստահ է, որ արդար և նորմալ ընտրությունների դեպքում երկրում կլինի այն իշխանությունը, որը կարող է երկրի համար դրական փոփոխություն բերել: Ինչու չեմ հավատում, որովհետև արդար ընտրությունը դեռ ձևակերպված մոտեցումը չէ իշխանության նկատմամբ: Ես խորապես վստահ եմ, որ եթե այսօրվա Հանրապետական կուսակցությունն իսկապես փորձի չխառնվել ընտրությունների գործընթացին ընտրությունների ժամանակ, հաղթելու է (ես վստահ եմ`Լևոն Տեր-Պետրոսյանն էլ է համոզված դրանում), եթե տեխնոլոգիապես արդար քվերակություն լինի, այս տարբերակով կվերարտադրի այս իշխանությունը, և դա նորմալ իշխանություն կհամարվի, ուրեմն Լևոն Տեր-Պետրոսյանի քաղաքական ծրագիրը փոխվել է, դարձել է ընտրության տեխնոլոգիան:

-Տիկին Խառատյան, ինչո՞ւ եք վստահ, որ եթե արդար ընտրություններ լինեն՝ ՀՀԿ-ն կհաղթի, այն դեպքում, երբ վստահության մեծ դեֆիցիտ կա ՀՀԿ-ի նկատմամբ:
-Ավելին, ՀՀԿ-ն ընդհանրապես դրական մեծ հույսեր չի ներշնչում: Կարծում եմ, վերջին տարիների իշխանությունը ոչ միայն մամուլի կողմից է ինտենսիվ քննարկվում, և ցույց են տրվում բացերը, այլ նաև իսկապես ժողովրդի կողմից հասկացվել է, որ որևէ հույս չի նշմարվում: Ինչու եմ համոզված, որ ՀՀԿ-ն կարող է անցնել, որովհետև կարծում եմ՝ մեր ժողովուրդը վաղուց համոզվել է, որ իշխանափոխությունը երկրում չի բերում դրական փոփոխությունների, և ուրեմն ոչ թե իշխանափոխության ճանապարհով պետք է գնալ, այլ համակերպվել խաղի այն կանոններին, որ կա, և փորձել մաքսիմալ դրանում տեղավորվել: Եվ եթե ընտրություններում ակտիվ մաս կա, այդ ակտիվ մասն այն մասն է, որը կամ ռեալ իշխանափոխություն է ուզում, կամ հակառակը, փորձում է իր կայուն վիճակը պաշտպանել: Եվ կայուն վիճակ պաշտպանել ցանկացողների թիվն անհամեմատ մեծ է այս պահին իշխանափոխություն անել ցանկացողների թվից:

-Տիկին Խառատյան, կայուն վիճակ ասելով ի՞նչ ենք հասկանում, երբ բանակում գնալով խորանում է ճգնաժամը, երկրում առկա են հոգեբանական, մշակութային, միգրացիոն և այլ ճգնաժամեր:
-Ձեր բոլոր հարցադրումների հետ համաձայն եմ, բայց բանակում կատարվող շատ բացասական երևույթների դեմ փաստացի այս պահին գլոբալ հասարակության մի մասն են, զոհվածների հարազատները և մի քանի մարդիկ, ովքեր փորձում են ազդել բանակում դրական փոփոխություն անելու համար: Մարդկանց քանակական մեծամասնությունը, որոնք զավակներ ունեն բանակում կամ պետք է ունենան, նրանք այս պրոցեսի մասը չեն, նրանք պասիվ համաձայնվողներ են, բայց որոնք չեն հավատում, որ որևէ ռեալ կադրային փոփոխություն (ի նկատի ունեմ մարդկանց փոփոխություն իշխանության մեջ) փոփոխություն է բերելու, բացարձակ չեն հավատում: Եվ սա կարող եմ համարյա հայտարարության մակադակով ասել:

-Այսինքն` իշխանության դեմ ճիշտ չէ՞ այս գործիքներով` կառավարության, նախագահական շենքերի մոտ ակցիաներ անելով պայքարել:
-Սա էլ շատ կարևոր հարց է, բայց մյուս կողմից դարձյալ որևէ մեկը չի հավատում, որ սրանք արդյունք տվող երևույթներ են, և այն մինիմալը, որ այս ճանապարհով ձեռք է բերվում, շատ քիչ է, նույնիսկ Թռչկանի ջրվեժի պատմությունն է դա ցույց տալիս: Ես չգիտեմ` սա է ճիշտը, թե ոչ: Ես ինքս չեմ հավատում, որ սա այն ճանապարհն է, որով Հայաստանում դրական փոփոխություններ կլինեն:

-Որովհետև արդյունքնե՞րը չեք տեսնում:
-Չէ, որովհետև տեսնում եմ` շատ կարծրացած մոտեցում կա, և Հայաստանի վերջին քսան տարվա իշխանությունները համոզվել են, որ իրենց ընտրությունը կարողանում են իրացնել և իրականացնել, իրենց որոշումը կարողանում են իրականացնել նույնիսկ ամենաբուռն ընդվզումների դեպքում: Իրենց արտաքին գործընկերները, որոնք այս կամ այն չափով Հայաստանի ներքին քաղաքականության ընտրությանը կարող են մասնակցել /Եվրոպայի խորհուրդ, ԵԱՀԿ, ՄԱԿ/, ի վերջո համաձայն են այդպիսի երկրի իշխանության հետ, որպեսզի երկրի ներկայացուցիչների հետ գործ ունենան: Ինչու չպետք է այդ դեպքում շարունակվի այս ընթացքը, եթե այն բավարարում է և ամբիցիաները, և ռեսուրսային հնարավորությունները, և կարծես թե շատ մեծ մտահոգություն էլ չկա երկրի բնակչության նվազման, ժողովրդագրական կառուցվածքի փոփոխության, բնակչության մեջ ընդհանուր արժանապատվության կորստի հարցում: Այս խնդիրներին իշխանությունը չի արձագանքում:

-Տիկին Խառատյան, այդ դեպքում ո՞վ պետք է արձագանքի, եթե մենք ոչ իշխանափոխության, ոչ թավշյա հեղափոխւթյան, ոչ ներկա իշխանությունների հետ ենք հույս կապում:
-Լավ հարց է, բայց ես չեմ կարող այդ հարցին պատասխանել: Խնդիրն այն է, որ իշխանության վրա է սահմանադրորեն դրված մարդու արժանապատվության պահպանության երաշխավորը լինել, մարդու սեփականության պահպանության, իր խախտված իրավունքներն արդար լուծելու, սրանք բոլորը կամ նախագահի, կամ կառավարության պարտականություններն են, բայց հենց այս բոլոր ոլորտներում ամենախայտառակ պրոցեսներն են կատարվում, բացարձակ չկա պատասխանատվության դրսևորում, բայց բնակչության կողմից հավատ չկա, որ որևէ քաղաքական հատվածին նայելու դեպքում կա այն խումբը, որը կարող է և ի վիճակի է և ուզում է այս խնդիրները լուծել, և ընդհանրապես իշխանության նկատմամբ այդ հավատը չկա: Եվ ուրեմն այդ ընտրությունները կկազմակերպեն և կանցկացնեն /նույնիսկ առանց կեղծումների/ այն մարդիկ, ովքեր գոհ են իրենց անձնական դիրքից, հնարավորություններից: Եթե մեծ ջանքեր գործադրվեն մեծ թվով ընտրողներ տանելու, հնարավոր է ընտրության արդյունքի վրա որևէ փոփոխություն լինի, բայց քանի որ ընտրությունների նկատմամբ, իմ կարծիքով, անտարբեր է արդեն բնակչության քանակական մեծամասնությունը, ապա ՀՀԿ-ն բավական հանգիստ կվերարտադրվի:

-Եթե արդար մեխանիզմներով ընտրություն իրականացվի, բացի ՀՀԿ-ից, էլ ո՞ր քաղաքական խմբերը ձայների որոշակի տոկոս կհավաքեն:
-Եթե ես այսօրվա իրավիճակը գնահատելու լինեմ, կարծում եմ` ՀԱԿ-ը արդար ընտրությունների դեպքում 10-12 տոկոս ձայն կհավաքի, գուցե 10-12 տոկոս էլ Դաշնակցությունը: Հիմնականում խնդիրը ՀԱԿ-ի և ԲՀԿ-ի մեջ է, և ես կարծում եմ` նրանք ի վերջո համաձայնության կգան, չնայած այսօրվա լարված քննարկումներին, կարծում եմ նրանք ինչ-որ ներքին խոստումների դիմաց կգան համաձայնության և գուցե ՀՀԿ-ն որոշ բաներ կզիջի ԲՀԿ-ին, բայց ոչ իշխանությունն ամբողջական:
Եվ գուցե, ցավոք սրտի, 5-6 տոկոս էլ Ժառանգությունը ձայն կհավաքի: Ասում եմ` ցավոք սրտի, որովհետև Ժառանգության թվական քանակությունն ինչ-որ բան կարող էր փոխել օրենսդրության դաշտում, բայց իրենք չեն ունենա այնպիսի թև, որ կարողանա ազդեցություն ունենալ:
Սիրանույշ Պապյան
«Լրագիր» 31-10-2011