Իրանը պատրաստվում է պատերազմի

Սիրիայի իրադարձությունները և Իրանի ու Արևմուտքի միջև բանակցությունների գործընթացը ցույց են տվել, թե ինչպես է տեղի ունենում ուժերի աստիճանաբար տեղաբաշխումը Առաջավոր, Հարավային և Կենտրոնական Ասիայում, և ինչպիսի տարածաշրջանային բևեռներ են կազմավորվում: Իրանը և Թուրքիան անկասկած հավակնում են եւ դարձել են այդպիսի «բևեռներ», և այդ երկու երկրների միջև սերտ եւ երկարատև համագործակցության մասին պատրանք այլեւս չի կարող լինել: Նետված է փոխադարձ և սկզբունքային մարտահրավեր, որը կունենա հեռուն գնացող հետևանքներ, ընդ որում ոչ միայն տվյալ տարածաշրջանների համար: Սաուդյան Արաբիան, չնայած պաշտպանական լայնածավալ պատրաստություններին, այդպես էլ չդարձավ ռազմական գերտերություն, այլ դարձավ ընդամենը զենքի պահեստ, որը սաուդացիներն ի վիճակի չեն աբսորբացնել: Իրանը լրջորեն պատրաստվում է տարածաշրջանային մեծ պատերազմի, և իրանական քաղաքական շրջանակներում արդեն ոչ ոք կասկած չունի տարածաշրջանային լայն դիմակայության վերաբերյալ: Պատերազմի «սահմանափակ սխեմաների» մասին տարատեսական խոսակցությունները մնացել են բարի սպասումներ, և Թեհրանում հասկացել են, թե ինչ է սպասում իրանցիներին: Դրա հետ կապված, Թեհրանը գործնականում բաց հայտարարում է ապագա հնարավոր պատերազմի իր տեսլականի մասին: Իհարկե, ոչ իրանական ժողովուրդը, ոչ իրանական հանրությունը պատերազմ չեն ուզում և ձգտում են խուսափել դրանից, բայց Իրանի իշխանությունները գիտակցում են, որ տվյալ դեպքում պատերազմը ամենավատ բանը չէ, որ կարող է լինել , և պետք է կռվել, այլապես կարող է տեղի ունենալ ազգային և պետական աղետ: Ի՞նչ է դրված Իրանի ռազմավարության հիմքում: Իրանը մանրազնին մշակել է ռազմական գործողությունների վարման մի շարք տարբերակներ, առաջին հերթին Հարավային և Հյուսիս-Արևմտյան ուղղություններով, ձեռք է բերվել այնքան զենք ու զինամթերք, որոնք բավական են տարածաշրջանային երկու պատերազմների համար: Միաժամանակ, կան հանգամանքներ, որոնք պետք է հաշվի առնեն տարածաշրջանի մի շարք երկրներ: Իրանը հետաքրքրված է և կփորձի ռազմական գործողությունների մեջ ներգրավել որքան հնարավոր է շատ պետություններ, լայնածավալ տարածքներ և մասնակիցներ: Դա շատ լավ են հասկանում տարածաշրջանային երկու հիմնական հակառակորդներ Թուրքիան և Սաուդյան Արաբիան: Հիմա ոչ ոք չի կասկածում, որ Իրանը Մերձավոր Արևելքում շատ ավելի հզոր է, քան Թուրքիան: Եթե հաշվի առնենք, որ Մերձավոր Արևելքի առանցքային ենթատարածաշրջանները «Բարեբեր մահիկի», երկրներն են, այլ ոչ թե Արաբական տարածաշրջանի կամ Մաղրեբի, ապա Իրանի ազդեցությունը շատ ավելի նախընտրելի է երևում: Ինչ-որ չափով, Իրանի ազդեցությունը Մերձավոր Արևելքի տվյալ առանցքային ենթատարածաշրջանում ավելի զգալի է, քան Սաուդյան Արաբիայինը: Պատերազմի դեպքում, որի կողմերը արդեն որոշված են, Արեւելյան Միջերկրականի, Տիգրիսի և Եփրատի ավազանը և Պարսից ծոցը կդառնան պատմական բախումների ասպարեզ: Կներգվավվի՞ արդյոք այս պատերազմում Հարավային Կովկասը: Սովորաբար ընդունված է տարածաշրջանը դիտարկել որպես Մերձավոր Արևելքի պատերազմների սցենարներում «ենթակա»: Բայց, մյուս կողմից, արդյոք դա սխալ չէ, և Հարավային Կովկասը կարո՞ղ է դառնալ մերձավոր արևելքի տարածաշրջանային պատերազմների դետոնատորը: Սև Ծով-Կովկաս-Կասպից Ծովը դարձել են տարածաշրջաններ, որտեղ կարելի կարդալ մերձավարարևելյան պատերազմի կոդավորված սցենարները: Դա թույլ կտա ոչ միայն ամրապնդել ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի ռազմական դիրքերը Եվրասիայում, այլ նաև կապահովի Ռուսաստանի և Մերձավոր Արևելքի միջև արգելապատնեշի ստեղծմանը, հնարավոր է՝ նաև Չինաստանի և Մերձավոր Արևելքի միջև: Ամենայն հավանականությամբ, ԱՄՆ-ի ռազմական շրջանակներում հասկանում են, որ նախընտրելի կլիներ կրճատել ռազմական գործողությունների տարածքը Պարսից ծոցով և որոշ աշխարհաքաղաքական կետերով: Բայց չի կարելի բացառել, որ ԱՄՆ-ում կան մի քանի ազդեցիկ խմբեր, որոնք կցանկանային օգտվել ստեղծված իրավիճակից և տարածել ռազմական գործողությունները դեպի այլ տարածաշրջաններ: Բացի դրանից, առաջին հերթին հենց ինքը Իրանը շահագրգռված կլինի լայնացնել ռազմական գործողությունները, որը կարող է դառնալ կարևոր, եթե ոչ որոշիչ ռեսուրս Իրանի ռազմավարության համար: Թեհրանի քաղաքական գործիչները ռազմական գործողություններ չէին ծավալի տարբեր տարածաշրջաններում, չունենալով քաղաքական նպատակներ: Առաջին հերթին խոսքը կարող է լինել սահմանների և պետական եզերքների կոնֆիգուրացիաների փոփոխման մասին: Տարածաշրջանային մեծ պատերազմի մեջ կարող են ընդգրկվել նվազագույնը 20-30 պետություններ, որը թույլ կտա այդ պատերազմն անվանել Փոքր Համաշխարհային: Իգոր Մուրադյան