ՄԵՆՔ ՄԵԶ ԽԱԲՈՒՄ ԵՆՔ Բորիս Նավասարդյան. Երեւանի մամուլի ակումբի նախագահ

-Պարոն Նավասարդյան, ըստ Ձեզ` քաղաքական խավից հասարակությունն ի՞նչ պահանջներ ունի: Շատ տարբեր պատասխաններ են հնչում`արդարության պահանջից մինչեւ երջանիկ ապրելու պահանջ, կամ հասարակական պահանջ որպես այդպիսին չկա, որ կարծես հարմարվողականության փուլ ենք մտնել:
-Պահանջը կարող է լինել գիտակցված եւ ոչ գիտակցված: Եթե մենք խոսում ենք քաղաքական խավի նկատմամբ պահանջի մասին, միգուցե դա ոչ գիտակցված պահանջ է, քանի որ մեր հասարակությունն այսօր առանձնապես հավատ, հույս չունի, որ հենց քաղաքական խավն է այն ուժը, որը պետք է ապահովի կյանքի փոփոխությունները: Իսկ որ մարդիկ իրենց կյանքում սպասում են փոփոխությունների, ակնհայտ է, պարզապես չգիտեն որտեղի՞ց` բարերարի՞ց, որը կարող է իրենց հարցերը լուծել, պետական պաշտոնյայի՞ց, որը կարող է այսպես կամ այնպես դիտարկել իրենց խնդիրը ու լուծում գտնել կամ չգտնել: Այդ ամենում ինչպիսի՞ դեր կարող է խաղալ քաղաքական խավը, միգուցե չեն գիտակցում, բայց միեւնույն ժամանակ, եթե ապագայի նկատմամբ սպասելիքներ ունեն, այդ սպասելիքներն ակամայից քաղաքական խավի հետ են կապված, քանի որ, բնականաբար, առանց քաղաքական խավի ակտիվ մասնակցության (լինի ընդդիմություն կամ իշխանական քաղաքական ուժեր), երկրում փոփոխություններ չեն կարող տեղի ունենալ, չի կարող բարեփոխվել օրենսդրական դաշտը, ընտրությունները չեն կարող անցնել այնպես, ինչպես մարդիկ են սպասում: Ի վերջո, ընտրությունների ընթացքն էլ է որոշում քաղաքական խավը:

-Դուք նշում եք, որ քաղաքական խավից շատ բան է կախված` օրենսդրական դաշտի բարեփոխում եւ այլն, բայց արդյոք վերը նշված սպասելիքները քաղաքական խավից այսօր առկա են:
-Երբ սկզբում օգտագործեցիք «հարմարվողականություն» բառը, ես կասեի, այդ հարմարվողականությունը ոչ թե հասարակությանը կամ քաղաքացուն է վերաբերում, այլ քաղաքական խավին. քաղաքացին, այո, հարմարվում է, բայց միշտ ունի ավելի լավի սպասելիքներ: Ինչքան էլ ճանապարհներ չտեսնի, մինեւնույն է, այդ երազանքը, ցանկությունը մարդն ունի: Բայց քաղաքական խավը իրոք հարմարվել է, ամեն մեկը գտել է իր տեղը. մեկը գտել է իր տեղը իշխանությունում, մյուսը` ընդդիմության մեջ` կարողանալով այս կամ այն կերպ գոյատեւել, մեկը գտել է իր տեղը մարգինալ քաղաքական դաշտում, քանի որ քաղաքական կյանքը Հայաստանում այնպես է դասավորվել, որ, լինելով կուսակցություն, ում անունը Հայաստանում ոչ ոք չգիտի, միևնույն է, կարողանում է գոյատեւել, իր հարցերը լուծել եւ այլն: Եվ բոլորն իրենց ստացած դերից քիչ թե շատ բավարարված են. այսինքն`փոքր խաղեր տեղի են ունենում, եւ ամեն մեկն իր դերը գտել եւ խաղում է:

-Վերջին ամիսներին քաղաքացիական նախաձեռնություններ են ձեւավորվել, որոնք, ի՞նչ եք կարծում, հենց այդ ձեւակերպված հասարակական պահանջ ձեւակերպողնե՞րն են, մասնավորապես «Մենք դեմ ենք օտարալեզու դպրոցների վերաբացմանը», «Մենք ենք մեր քաղաքի տերը», կամ Խալաֆյանի գործին ընթացք տալը հասարակական պահանջների դրսեւորումնե՞ր են:
-Ինձ թվում է` մենք մի քանի քաղաքական կուսակցություններ ունենք, որոնք փորձում են հետեւել այդ գործընթացներին: Նրանց որոշ նոր նախաձեռնությունները եղած իրական պահանջներին արձագանքելու փորձեր են: Կարծես ասում են հանրությանը`այն չգիտակցված պահանջները, որ դուք ունեք, հասցեատերը հենց մենք ենք, մեր կուսակցությունը: Այսինքն` քիչ թե շատ քաղաքական դաշտում մի օրակարգ է ձեւավորվում, որը համահունչ է հիմնական հարցերին, որոնք հուզում են հանրությանը: Եթե քաղաքական կուսակցությունները հիմա էլ չկարողանան կողմնորոշվել եւ գտնել այնպիսի քաղաքական օրակարգեր, հանդես գալ հստակ նախաձեռնություններով, որոնք կհամապատասխանեն քաղաքացիների սպասելիքներին, նրանք միգուցե լուրջ խնդիրներ կունենան:

Ավանդական քաղաքական խավը պետք է գիտակցի մարտահրավերն իրենց հնացած մոտեցումներին, իբրեւ թե իրենք են ձեւավորում օրակարգը, իսկ հասարակությունը ընդամենը հետեւում է իրենց: Այսօր հակառակն է, իրենք պետք է հետեւեն հասարակության տրամադրություններին եւ փորձեն համարժեքորեն կառուցել իրենց քաղաքական ծրագրերը: Տեսեք, տեխնոլոգիաների զարգացումը նպաստում է մարդկանց շփման, միասին լինելու, նույն խմբերում քաղաքացիական արշավներին մասնակցելու հնարավորությունների մեծացմանը: Ես չեմ բացառում, որ այսօր նույնիսկ առանց ֆիզիկապես հավաքվելու, Ֆեյսբուք սոցիալական ցանցի միջոցով կարելի է կուսակցություն ստեղծել, եւ եթե Ֆեյսբուքում այսօր առկա օրակարգը, խնդիրները, որոնք մարդիկ դնում են, որեւէ մեկը փորձում է կազմակերպել, ստանում է մեծ աջակցություն:

-Պարոն Նավասարդյան, ի՞նչ եք կարծում, բանակում վերջին շրջանում տեղի ունեցած դեպքերը էլի Ֆեյսբուքի շնորհիվ սկսվեցին բարձրաձայնվել, տարածվել, ակտիվորեն լուսաբանվել: Իսկ ինչո՞ւ հատակապես հիմա, շատերը մեկնաբանում են` նախարարի դեմ ուղղված քայլեր են, ոմանք էլ` քաղաքացիական հասարակության դրսեւորումների արդյունք:

-Տվյալ դեպքում դա կարեւոր չէ. կարող է մանիպուլյացիա լինել, այսինքն` ոչ մի տարբերություն չլինի երկու տարի առաջվա իրավիճակի համեմատ, հիմա աղմուկ են բարձրացնում, որովհետեւ ինչ-որ մեկին պետք է: Իհարկե, եթե դա այդպես է, գեղեցիկ չէ: Բայց լավ է, որ նույն ինտերնետի միջոցով մարդիկ կարողանում են շատ հեշտ միավորվել, այդ խնդիրն օրակարգային դարձնել, եւ այդ օրակարգը, կներեք կոպիտ արտահայտության համար, դեմ տալ քաղաքական խավին:

-Բայց մենք տեսնում ենք, որ շատ հարցերում էլի քաղաքական խավն իսկապես պայքարել չի կարողանում, երբ, օրինակ, Սամվել Ալեքսանյանին տուգանում են օղիների արտադրության հետ կապված, փոխարենը ինքն է դատի տալիս: Ինչպե՞ս պայքարել տվյալ դերպքում քրեաօլիգարխիայի դեմ:
-Հենց դա էլ մարտահրավեր է, որն այսօր կա քաղաքական խավի առջեւ: Այսինքն` կան բոլորովին նոր երեւույթներ, որոնցով նաեւ կարող են սկսել դրսեւորվել պահանջներ քաղաքական խավի նկատմամբ, իսկ քաղաքական խավն առայժմ դրան պատրաստ չէ, եւ դա ինչ-որ տեղ հնարավորություն է տալիս նոր ուժերին կամ այն ուժերին, որոնք կարող են վերափոխվել, ստանալ առավելություն: Այդ մարտահրավերն ավելի ու ավելի արդիական, կարեւոր եւ ուժեղ է դառնում: Ես չեմ բացառում, որ եթե նույնիսկ մինչեւ խորհրդարանական ընտրությունները քաղաքական խավի ներկայացուցիչները չկարողանան մարտահրավերներին արժանի պատասխան գտնել իրենց գործունեության մեջ, իրենք շատ լուրջ կտուժեն:

-Ձեր կարծիքով, հնարավո՞ր է քրեաօլիգախիկ համակարգի տապալում ունենանք` անդամագրվելով Արեւելյան գործընկերությանը, կամ ինչպես ենք մենք մեր հարաբերությունները կարգավորում Եվրոպայի հետ, եվրաինտերգվում, երբ մենք ունենք այս տեսակ համակարգ:
-Տեսականորեն դա հնարավոր է, բայց մենք այսօր շատ ենք խոսում այն մասին, թե ինչ է ընդհանրապես Արեւելյան գործընկերությունը, այսինքն` ինքը ամբողջովին ձեւավորված նախաձեռնությո՞ւն է, թե՞ ընդամենը մի գաղափար, որը դեռ շատ մշուշոտ է: Եթե այն շատ կոնկրետանա, հստակ դառնա, ուզած-չուզած պետությունը պետք է լրջորեն արձագանքի այդ նախաձեռնությանը: Շատ պարզ մի բան` Ասոցացման պայմանագիրը, որի հիմքում խորը եւ համապարփակ ազատ առեւտրի պայմանագիրն է, ենթադրում է, որ մենաշնորհացումը մեր տնտեսության հիմնական ոլորտներում պետք է վերանա, այսինքն` եթե չվերանա, չի լինի Ասոցացման պայմանագիր, հիմա եթե այդ երեւույթը, այդ նույն պահանջը, որ ձեւավորվել է մեր քաղաքականության շրջանակներում, դառնա ներքին քաղաքական կյանքի պահանջ եւ ոչ թե մնա կառավարության երկու ներկայացուցչի եւ եվրոչինովնիկների խոսակցության թեմա, եթե շնորհիվ Արեւելյան գործընկերության դա դառնա քաղաքական օրակարգի հարց, ուրեմն մեր ակնկալիքները Արեւելյան գործընկերությունից արդարացված կարելի է համարել: Մենք պետք է որոշենք` մենք ուզո՞ւմ ենք դառնալ Եվրոպայի գոնե միջին երկրի նման երկիր, եւ եթե ուզում ենք, այդ խնդիրը պետք է լուծվի:

-Արդյոք քրեաօլիգարխիկ համակարգը կթողնի վերջնական նպատակին հասնել:
-Եթե սկսում են աշխատել մեխանիզմներ` մեր պատկերացումները մեր ապագայի մասին իրականություն դարձնելու, քաղաքական խավը, որպես այդ ապագան իրականացնողներից մեկը, պետք է համարժեք գործի: Մարդիկ ավելի ու ավելի են քաղաքականապես կրթվում, ինֆորմացիոն հոսքերի ակտիվացման հետեւանքով մարդիկ հասարակական առումով ավելի աչքաբաց եւ իրազեկ են դառնում, ավելի շատ բաներ են տեսնում: Այդ ամենի հետ մեկտեղ քաղաքացիների ակտիվությունը, պահանջների, ակնկալիքների ներկայացումը քաղաքական խավին պետք է որակապես փոխի այդ խավը:

-Ըստ Ձեզ, մեր վերջնական նպատակը ո՞րը պետք է լինի, ի՞նչ երկիր ենք ուզում, երբ Եվորպայի մասին ենք խոսում, բայց ԱՊՀ տարածքում ենք` կախված Ռուսաստանի ազդեցությունից:
-Ինձ թվում է` մենք ինքներս մեզ խաբում ենք, որ չգիտենք` ինչ ենք ուզում: Իրականում մենք շատ լավ գիտենք` ինչ ենք ուզում, եւ եթե հարցում կատարեք մեր բնակչության շրջանում` ինչ տեսակ երկրում կուզենան ապրել`առանց ֆիզիկապես տեղափոխվելու, ինձ թվում է` այդ պատասխանը հստակ կհնչի, որ դրանք այն երկրներն են, որտեղ ազատ շուկայական հարաբերություններ կան, որտեղ ժողովրդավարության եւ մարդու իրավունքների հարգման համակարգեր, մեխանիզմներ կան, եւ մարդը ապահովված է զգում իր եւ իր երեխաների ապագայի համար: Այսինքն` եթե այդ կարգի երկրներից մենք տարածաշրջանային առումներով ինտեգրման հնարավորություն ունենք միայն Եվրամիության հետ, ինձ թվում է, պատասխանն ակնհայտ է:

-Իսկ արդյոք ԱՊՀ-ն երբեւէ չի կարող դառնալ Եվրամիության նման մի կառույց:
-Ես գտնում եմ, որ ոչ, որովհետեւ ԱՊՀ -ն մեկ երկրԻ շուրջ կառուցված միավորում է, որը ունի կորիզ` Ռուսաստանն է, եւ դրա շուրջ ինչ-որ բան է կառուցվում: Հիմքում դրված են մեկ երկրի շահերը, մնացածը պետք է հարմարվեն այդ երկրի շահերին կամ չունենան ոչ մի դրական բան այդ միավորումից: Գոյություն չունեն քաղաքական, տնտեսական կյանքի կազմակերպման հստակ ստանդարտներ, եւ ներքին կյանքում ԱՊՀ անդամ երկրները կարող են եւ մոնոպոլիստական տնտեսություն ունենալ, եւ բռնապետական ռեժիմներ: Դա ինտեգրացիա չէ, դա ընդամենը երկրների (Ռուսաստանի եւ առանձին վերցրած այլ երկրների) միջեւ երկկողմանի համագործակցություն է առանձին ոլորտներում: Եվրամիությունը միանգամայն այլ երեւույթ է: Այնտեղ բոլորի շահերը հաշվի են առնվում, եւ ամբողջ միությունը կառուցված է հենց ընդհանուր շահի եւ ընդհանուր ստանդարտների գիտակցմամբ: Հնարավոր չէ պահպանել մենաշնորհները, կեղծել ընտրությունները եւ լինել ԵՄ անդամ:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
«Լրագիր» 20-10-2010