ԱՆՆԵՐԿԱ ԱՆՑՅԱԼ, ՈՐ ԿՐԿՆՎՈՒՄ Է

Մեր զրուցակիցն է քաղաքական վերլուծաբան, բանասիրական գիտությունների թեկնածու Անուշ Սեդրակյանը

-Անուշ, ինչպե՞ս կգնահատեք մեր ներկա քաղաքական կյանքը:
-Այս պահին մեր քաղաքական կյանքը գնահատում եմ խիստ անհետաքրքիր, սակայն այդ անհետաքրքրության մեջ ամեն ինչ խիստ կանխատեսելի է, քանի որ իշխանություն-ընդդիմություն երկխոսությունը գործնականորեն ընկած է ռուսամետ արտաքին հարաբերությունների ոլորտում, Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հացադուլը`արևմտամետ շահերի ոլորտում, որը նորից գալիս է ապացուցելու, որ մեզ մոտ արևմտական ուղղությունը չի ազդում: Գուցե Արևմուտքը շահագրգռված չէ կամ չի փորձում Հայաստանում նախապատրաստել արևմտյան գործիչներ և գործոններ, կամ գուցե Ռուսաստանի հետ պայմանավորվածություն ունի: Եվ մենք անվերջ գտնվում ենք հայտարարված ճամփաբաժանի վրա: Ինչքան տարի լսում եմ, որ սա լինելու է վճռորոշ հանրահավաք ընդդիմության կողմից, մյուս ընդդիմության ներկայացուցիչների կողմից լսում եմ, որ սա վճռորոշ հացադուլ է, իշխանության կողմից էլ լսում եմ, որ սրանք վճռորոշ բարեփոխումներ են: Իրականում ես միշտ ասել եմ` չի կարելի անել ռուսների ասած подмена понятий-ին: Հայաստանի քաղաքական դաշտում սա է անընդհատ տեղի ունենում:

-Կոնգրեսի վերջին հանրահավաքին նշվեց, որ ապրիլի 28-ը վճռորոշ է լինելու, ջրբաժանի կամ երկխոսության օր է լինելու:
-Իշխանությունը կփորձի ցույց տալ, որ ինքը չի կատարում ընդդիմության պահանջները, այլապես ճշգրիտ վերբալիզացիան և հստակ կատարումը ցույց կտա, որ ընդդիմությունն ունի լծակ իշխանության վրա: Որևէ իշխանություն չի ուզենա, որ հստակ երևան ընդդիմության լծակները իր գործողությունների վրա: Եվ եթե հանկարծ իշխանությունը չի կատարում այդ պահանջները, ի՞նչ է լինում: Այդ «ինչ է լինումը» չի հնչեցվում ոչ մի հանրահավաքում:

-Իսկ արդյոք հնարավոր չէ, որ սկսվի ասենք նստացույցի փուլ:
-Ես 88-ի «պրոդուկտն» եմ, թեև շատ երիտասարդ էի, բայց հիշում եմ ամբողջ պայքարի փուլայնությունը: Այո, սկզբից եղել են բազմամարդ հանրահավաքներ նույն քաղաքական գործչի` Լևոն Տեր-Պետրոսյանի էգիդայի տակ, եղել են նրա չփոխվող քաղաքական տեխնոլոգիաները, աննման քաղաքական խարիզման, հրաշալի քաղաքական տեքստերը, մենք այդ բոլոր փուլերի միջով անցել ենք, որը պսակվել է ընդդիմության հաղթանակով: Բայց հիմա մի հսկայական բան կա, որ տարբերում է 88-ը 2011-ից, և ոչ միայն ժամանակային հատվածն է (մեր հասարակությունը օրենքով պետք է աճ ապրած լիներ, բայց հետաճ է ապրել), մեր քաղաքական օրակարգն ամբողջովին փոխված է և նույնիսկ հանրահավաքին գնացող ժողովուրդը այդ փոփոխությունը դեռևս չի ընկալում:

Այսինքն`իրենք տեսնում են, որ իրենց քաղաքական օրակարգը փոխվել է, բայց վերբալիզացիայի չի ենթարկվել, և ոչ իշխանությունը, ոչ էլ ընդդիմությունը շահագրգռված չեն, որ այդ քաղաքական օրակարգն այժմ ճշգրտվի, իդենտիֆիկացիայի ենթարկվի: Հանրահավաքի ժամանակ առաջ են քաշվում պահանջները` մարտի մեկ, ազատության հրապարակ և քաղբանտարկյալների ազատում. դրանք երեքն էլ անմիջական ազդեցության պահանջներ են, որի հետևում ստրատեգիան չկա, այսինքն` այն ժամանակ կար քաղաքական օրակարգ` Ղարաբաղ, իսկ հետո անկախություն, և այդ ստրատեգիական վերջնական նպատակին բոլորը տեղյակ էին, իսկ այժմյան քաղաքական օրակարգը ես չեմ տեսնում:

-Հստակ ասվում է` վերականգնել սահմանադրական կարգը:
-Եթե ժողովրդին տաք քաղաքական օրակարգ և ասեք, որ գալիս եք հանրահավաքի միայն նրա համար, որ վերականգնենք սահմանդրական կարգը, դա հնչեցվի ոչ թե լոզունգի տեսքով, այլ` ժողովուրդ, մեր նպատակն է վերականգնել սահմանադրական կարգը, ապա ես խոստանում եմ, որ հանրահավաքին մարդ չի մնա:

-Սակայն սահմանադրության մեջ մտնում են մարդու հիմնարար ազատությունները, իրավունքները, և այլն:
-Մարդու ազատությունները, իրավունքները կարող են դրվել գոնե տասը տոկոսով տնտեսապես ստաբիլ հասարակության մեջ: Իսկ իրավունքը այն վիճակն է, որը գալիս հաջորդում է տնտեսական ստաբիլ կարգին: Իմիջիայլոց, չմոռանաք` 88-ին թեև տնտեսական կարգը հաստատ փայլուն չէր, բայց բավարար էր: Մենք այդ բավարար և ստաբիլ կարգից այժմ հեռու ենք մի ամբողջ անդունդ: Եվ երբ բարձրաձայնում ենք մարդու իրավունքներ, ազատություն, արդարություն և այլն, այդ ազատության հիմքում ընկած է ազատ տնտեսական գործունեությունը, արդարության հիմքում ընկած է արդար բաշխումը, իսկ հավասար իրավունքների հիմքում ընկած է հավասար տնտեսական ռեսուրս տնօրինելու իրավունքը: Պետք է հասկանանք, որ տնտեսական պատկերն այնպիսին է, որ պատրանքի որևէ տեղ չի մնում, և քաղաքական օրակարգում առաջնայինը տնտեսական օրակարգն է: Մինչդեռ վերջին շրջանում ամեն ինչից խոսում ենք, բացի դրանից: Սա քաղաքական մշուշ է, որը տարածվում է ժողովրդի ուշադրությունը տնտեսական բաղկացուցիչից շեղելու համար:

Երբ ընդդիմությունը փորձի գնալ քաղաքական օրակարգի վերբալիզացիայի և իրականացման ճանապարհով, նա մեծ խնդիրներ կունենա, որովհետև նա ձեռք կբերի այլ թշնամիներ` օլիգարխներին, իսկ առայժմ իշխանության, ընդդիմության և օլիգարխիկ համակարգի մեջ պահպանված յուրատեսակ ստատուս քվո կա, որը որևէ մեկը չի ուզում կոտրել: Մենք մեր մաշկի վրա շատ լավ գիտենք, թե ինչ իշխանություն ենք պատրաստվում փոխել, բայց մենք պետք է իմանանք` ինչով ենք մենք դա պատրաստվում փոխել: Քաղաքական օրակարգը չի կարող բաղկացած լինել միայն տակտիկական խնդիրներից: Իսկ իշխանափոխությունը կարող է մոտ լինել, բայց փոփոխություն չլինել, դեմքերի փոփոխություններով կարգ չի փոխվում, կարգը փոխվում է, երբ փոխվում են մեխանիզմները:

-Իշխանությունը փորձում է ցույց տալ, որ ինքն էլ տնտեսությունը վերականգնելով է մտահոգ, վարչապետը գյուղեգյուղ է գնում, մի՞թե իշխանությունն էլ քաղաքական օրակարգն է փոխվել:
-Եթե վարչապետը գնում է կովի մոտ, դրանից կովը չի շատանում: Ես խիստ կասկածում եմ, որ ներկա պահին մեր իշխանությունը լիովին տիրապետում է տնտեսական լծակներին: Տնտեսական լծակները կենտրոնացված են մի քանի մարդկանց ձեռքին, և ես խիստ կասկածում եմ` իշխանությունը հենց այդ մարդկանց վրա որևէ լծակ ունի:

-Անուշ, ավելի ակտուալ են դարձել նոր ուժի մասին խոսակցությունները: Իսկապե՞ս հնարավոր է այն ստեղծվի:
-Նոր ուժի ստեղծման անհրաժեշտություն չկա: Տեր-Պետրոսյանը շատ լավ ասաց, որ եթե հնարավորություն ունեին, թող անեին: Հայաստանում իրոք շատ քչերն են տիրապետում քաղաքական տեքստին: Ներկա դրությամբ այդ տեքստին տիրապետում է միայն Լևոն Տեր-Պետրոսյանը: Դա միանշանակ է, և մենք պետք է համակերպվենք, որ մեր հասարակությունը, տեքստի հասարակությունը, դեռևս պրագմատիկ ռացիոնալ շահի հասարակություն չէ: Այսինքն`մենք միշտ ակնկալում ենք, որ այն մարդը, ով ասել է տեքստը, պետք է անպայման այդ տեքստի կատարումն ապահովի: Դրա համար շատ լուրջ քննարկվում է` Օբաման կասի՞ ցեղասպանություն բառը, թե՞ չի ասի, բայց ոչ ոք չի ասում` եթե Օբաման հինգ անգամ ասի այդ բառը, այդ տեքստն ինչի է բերելու: Մեր ժողովորդը դեռևս քաղաքական տեքստի կատարման մասին հարցադրում չի դրել: Նա դեռևս գնում է քաղաքական տեքստի հետևից, բայց որը նորմալ է:

Կարելի է տեքստի մակարդակի մնալ, բայց ես մեկ ուրիշ բանից եմ վախենում. մենք երկու հզոր մուրճ ունենք ժողովրդի գլխին`օր օրի առաջին անհրաժեշտության իրերը թանկանում են, և այդ պրոցեսն արդեն վերահսկողությունից դուրս է եկել, երկրորդ` միգրացիան էլ մյուս կողմից է գնում: Եվ Ավերակաց թագավորումը սպառնում է հավասար թե իշխանությանը, թե ընդդիմությանը, ով էլ գա իշխանության: Մարդիկ հիմա ոչ թե արժանապատիվ կյանք են ուզում, այլ արժանապատիվ կեցություն, այդ երկուսի միջև հսկայական տարբերություն կա: Եթե դու չես լուծել արժանապատիվ կեցության խնդիրը, արժանապատիվ կյանքի մասին խոսելը ուտոպիզմ է:

-Այնուամենայնիվ, ի՞նչ եք կարծում, Սերժ Սարգսյանը պահանջներին ընդառաջ կգնա՞: Սպասելիքներ կա՞ն այդ առումով:
-Ազատության հրապարակի հարցն արդեն ինքնին լուծված եմ համարում: Քաղբանտարկյալների հարցը չի լուծվելու մինչև 28-ը, դա մինանշանակ կարող եմ ասել: Շատ հնարավոր է լուծվի ապրիլի 30-ին, բայց 28-ին չի լուծվելու: Իսկ ինչ վերաբերում է մարտի մեկի դեպքերին գնահատական տալուն, ինքնին այնքան երկարատև պրոցես է, որ այդ կարճ ժամանակում հնարավոր չէ դրա գնահատականը տալ թեկուզ ֆիզիկապես:

-Հասարակությունը որոշակիորեն խաբվա՞ծ է զգալու, 28-ից հետո բողոքի ալիքը կթուլանա՞:
-Ես կողմ եմ, որ հանարահավաքները քանի գնան ավելի բազմամարդ լինեն, և ամեն անգամ հնչեն տարբեր քաղաքական տեքստեր, որովհետև հեռուստատեսությունը և մամուլը, ամբողջ համակարգը հնարավորություն չեն տալիս, որ մարդը ինտելեկտուալ աճ ապրի, այդ հանրահավաքներն ինձ համար միանշանակ կատարում են այն շրջանի դերը, որ Հայաստանը չապրեց, այսինքն` նարոդնիկական լուսավորական շարժումը, որով ամբողջ Եվրոպան անցավ, Հայաստանը չանցավ, և սա հայկական լուսավորության շրջանն է, որ մենք անցնում ենք այսպիսի հանրահավաքային տեսքով:

-Անուշ, սա անապագա՞ ներկան է:
-Սա անապագա ներկան չէ, սա աններկա անցյալն է, որը մենք կրկնում ենք, և մենք նույնիսկ ներկայի մեջ չկանք, գոյություն չունենք, որովհետև յուրաքանչյուր ներկա պրագմանտիկ շահ է, և եթե ամեն մարդու անձնական օրակարգը ճշգրտված լիներ, այդ ժողովուրդը հանրահավաքից տուն չէր գնա, քանի դեռ նա գնում է և հետ է վերադառնում, ուրեմն ճշգրտված չէ: Սա քաղաքական կրթության հրաշալի ձև է:

-Երեք տարին բավակա՞ն չէր:
-Եթե սոցիալական վիճակը ստաբիլ լիներ, ես կնախընտրեի, որ այսպես լիներ անվերջ, մինչև հասարակությունը հասունանար: Եթե մենք չխոսենք այն սպառնալիքի մասին, որը սպառնում է մարդ առ մարդ, մենք պետություն չենք ունենա, մենք կունենանք երկիր, մենք անընդհատ երկիր ենք սարքել, ոչ թե պետություն: Եթե անհատը չդառնա կենտրոնական միավոր քաղաքական օրակարգում, պետություն չի կառուցվելու, իսկ ցանկացած երկիր դատապարտված է կործանման, որովհետև մենք հիմա ապրում ենք պետությունների ժամանակաշրջանում:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ