ԱՐՏԱԳԱՂԹԸ ՄԵԾԱՑԵԼ Է

«Լրագիր», 27.08.2010: Հարցազրույց Մոսկվայի թիվ 305 միջնակարգ դպրոցի տնօրեն Արմինե Առաքելյանի հետ Մոսկվայի թիվ 305 դպրոցում շատ են հայ երեխաները` մոտավորապես 33 հոգի, բայց չունենք հայկական կիրակնօրյա դպրոց, ինչո՞ւ: Ասեմ, որ հայկական կիրակնօրյա դպրոց բացելու անհրաժեշտությունը կա, եւ այդ ուղղությամբ աշխատանքներ ենք իրականացնում. ըստ ամենայնի` հոկտեմբեր ամսին կբացվի: Սակայն, մինչ այդ հայ երեխաների համար 305 դպրոցում էթնիկական դաստիարակություն ենք ուսուցանում, հայ մշակույթին ենք ծանոթացրել, հայոց լեզվի, գրականության մրցույթների, փառատոնների ենք նախապատրաստում: Բացի այդ, մինչեւ 2008 թվականը, 18/88 դպրոցում մենք ուսումնական ծրագրերում ունեինք առնվազն երեք ժամ` հայոց լեզու, գրականություն եւ պատմություն, բայց քանի որ շենքը շատ փոքր էր /մանկապարտեզի շենք էր/, հանձեցինք, հիմա տեղափոխվել ենք դպրոցի շենք եւ փորձում ենք կիրակնօրյա հայկական դպրոց բացել: Զուտ հայկական դպրոց ընդհանրապես չկա: Որպես այս ոլորտում երկարամյա փորձ ունեցող, ի՞նչ եք կարծում, այս տարիներին նվազե՞լ է հայերեն սովորել ցանկացողների թիվը: 1996-ից մինչև 2003 թվականները նվազում նկատվեց, որովհետեւ հետմիգրացիայի հոսք էր նկատվում դեպի Հայաստան, բայց վերջին 3 տարիներին երեխաների դեմոգրաֆիկ աճի վերելքը ցույց է տալիս հակառակը, կան բավական մեծ քանակով երեխաներ, որոնք մեծ ցանկություն ունեն հայոց լեզուն ուսումնասիրելու: Կարելի՞ է ասել, որ սփյուռքի թիվ մեկ խնդիրը հայ երեխային լեզուն սովորեցնելն է, լեզվին մոտ կանգնեցնելը: Միայն լեզուն չէ, որովհետև լեզուն լավ է գրաճանաչ լինելու, հաղոդակցվելու համար, բայց բացի լեզվից, կան նաեւ դաստիարակության մեծ խնդիրներ, որ երեխան իր ինքնատիպությունը, ազգային առանձնահատկությունը պահպանի, քանի որ այստեղ մեծանում է երեխաների ասիմիլյացիայի խնդիրը: Որպեսզի մեր ապագա սերունդները իրենց մտածողությամբ ռուս չդառնան, ընտանիքներ չկազմեն այլ ազգի ներկայացուցիչների հետ, մեր հիմնական խնդիրն է, որ մենք համայնքում կարողանանք կազմակերպել այնպիսի միջոցառումներ, որպեսզի հայերը հանդիպեն իրար, հաղորդակցման ընդհանուր միջավայր ունենան: Այսպիսի խնդիրները մեզ համար ավելի արդիական են, որ մենք կարողանանք երեխային օգնել մեր ազգի կուռ կառուցվածքը պահպանելու նաեւ դրսում: Ազգային ինքնատիպության մասին ասացիք, ի՞նչ հասկանալ դրա տակ: Ռուսները մեր պարագայում դա անվանում են պատրիարխալ դաստարակություն: Մեր նախնիների դաստիարակությունը, որը մինչև այսօր ավանդաբար եկել է մեզ հասել, մենք կարողանում ենք պահպանել և փոխանցել երեխաներին: Իրենց ազգի մեջ ասիմիլյացիան շատ ավելի մեծ է. եվրոպական մտածողություն է մտնում, որտեղ երեխաները լուծվում են ընդհանուր միջավայրի հետ: Մեր նպատակն է այլ միջավայրում ընդունելով ուրիշների մշակույթը` պահպանել նաեւ մեր ինքնատիպությունը: Դուք նշեցիք ռուս երեխաների` եվրոպական արժեքներին ինտեգրումը, իսկ մենք ի՞նչ ունենք այդ առումով, որովհետև հսկա, բայց փակ երկիր Ռուսաստանի հարեւանն ենք: Խորհրդային Միության 70 տարիներն, անշուշտ, հետք են թողել, մենք մեզ այդ 70 տարիների ընթացքում մի միասանություն ենք տեսել: Այսօր մենք տեսնում ենք այդ բաժանման գիծը` մեզ դիտարկում են որպես սփյուռք: Դրա համար բնական է, որ հայ մարդը, ով գտնվում է եվրոպական հատվածում կամ Ամերիկայում, անհամեմատելի տարբեր է Ռուսաստանում ապրող հայից: Այսպես թե այնպես, Հայաստանի եւ Ռուսաստանի մոտիկ լինելը, մշակույթների փոխանակման հնարավորությունները և ընդհանրապես վերջին տարիների մեր միջոցառումները, փառատոները, օգնում են հարաբերությունների ամրապնդմանը: Հայ համայնքը խնդիր չի՞ դնում հայկական դպրոց բացելու: Նման խնդիր միշտ բարձրացել է 90-ականներին, հատկապես 2000 ականների սկզբին, բայց հաշվի առնելով, որ Մոսկվան մեծ մեգապոլիս է և այնտեղ երեխաներին տեղափոխելը դպրոց մի շարք դժվարությունների հետ է կապված` ժամանակը, ինչպես նաեւ սոցիալական պայմանները միշտ չէ, որ համապատասխանում են ծնողների ցանկությանը, դժվարություններ են առաջանում, որը չի խթանում, որ տվյալ դպրոցի ստեղծումը լինի միասնական լուծում բոլորի համար: Դա կարող է լինել մի որոշակի խմբի համար լուծում, որը տարածքային առումով մոտ է գտնվում կամ պայմաններ ունի երեխաների տեղափոխման համար: Բայց այն ընտանիքները, որոնք եկել են Ռուսաստանում սոցիալական խնդիր լուծելու, բնականաբար նրանք գերադասում են իրենց տարածքում գտնվող ավելի մոտ դպրոց ուղարկել երեխային: Բայց յուրաքանչյուր շրջանում 2-3 կիրակնօրյա դպրոցը չի խանգարի: Կիրակնօրյա դպրոցներ անհրաժեշտ են հյուսիսում, որտեղ 700-ից ավել 5-17 տարեկան երեխաներ կան, ովքեր ցանկություն ունեն հայոց լեզու սովորելու: 90-ակաների համեմատ այս տեսակ դպրոցների քանակը մեծացել է: Ռուսաստանից հետեւո՞ւմ եք` մեզ մոտ կրթության ոլորտում ի՞նչ փոփոխություններ են տեղի ունենում: Ի՞նչ խնդիրներ եք տեսնում: Ամենամեծ խնդիրն այն է, որ երեխաները, որոնք իրենց միգրացիոն խնդրով եկել են Մոսկվա, 2-3 տարի հետո, երբ վերադարձել են Հայաստան, կրթական դժվարություններ են ունեցել: Եվ եթե երեխան այդ երկու- երեք տարիների ընթացքում չի կարողացել ապահովել իր հայոց լեզվի և գրականության համապատասխան կրթությունը, ապա այստեղ երեխան խնդիր կունենա ցածր դասարան նստելու: Եվ նմանատիպ խնդիր է առաջանում, երբ երեխաները գալիս են Ռուսաստան` չիմանալով ռուսաց լեզու, բնականաբար մի քանի դասարան ցածր են նստում: Այս նպատակով Ռուսաստանում գործում է «Ռուսաց լեզվի դպրոցներ», դրանք փոքր խմբեր են` 5-6 հոգանոց, որտեղ ադապտացման պրոցես է գնում, այսինքն` կարճ ժամանակում երեխան 5-6 հոգանոց խմբից տեղափոխվում է 30 հոգանոց դասարան: Գիտեմ, որ նմանատիպ խնդիրներ այստեղ են արդեն բարձրացված եւ դրված են օրակարգում: Տեղյա՞կ եք, որ մեզ մոտ ՀՀ լեզվի մասին օրենք են փոխում` օտարալեզու դպրոցներ բացելու պատրվակով: Ասեմ, որ վաղուց Ռուսաստանում գործում են ֆրանսիական, իսպանական եւ այլ լեզուներով դպրոցներ: Սա դրական երևույթ է. դրական է, որ ծնողները կարող են գումար չծախսել երեխային լեզուների սովորեցնելու համար: Մեզ համար կարեւոր է այնքանով, որ Եվրոպայում, Ամերիկայում ներկայանալի կադրեր կունենանք: Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Լավրովը հայ է/Քալանթարյան/ եւ հպարտանալու առիթ է տալիս: Իհարկե, ցանկալի է, որ այդ տեսակ կադրերը մնան հայրենիքում եւ ծառայեն մեր ժողովրդին: Թեեւ ողջունելի է, որ մարդիկ Խորհրդային Միության փլուզումից հետո հայապահպանման աշխատանքներ են կատարել սփյուռքում: Եթե վերադառնամ ՀՀ լեզվի մասին օրենքի փոփոխությանը, ապա ես դեմ չեմ օտարալեզու դպրոցների բացմանը, բայց ինչո՞ւ են փոփոխում լեզվի մասին օրենքը, թող բացեն, պայմաններ ստեղծեն օտար լեզուների ուսումնասիրման համար, թող ստեղծվեն բազամատեսակ կրթական համակարգեր, որոնք կնպաստեն երեխաների բազմակողմանի զարգացմանը: Դուք որպես ՌԴ քաղաքացի, բայց ազգությամբ հայ, այնտեղ պաշտպանվա՞ծ եք: Անպաշտպան ասել` սխալ կլինի, բայց միջադեպեր բնականաբար լինում են այսքան մեծ մեգապոլիսում, որտեղ 160-ից ավելի ազգերի ներկայացուցիչներ կան: Յուրաքանչյուր ազգ գաղթում է տվյալ քաղաք իր մշակույթով, իր սովորույթներով, իր ագրեսիայով, և այդ ագրեսիայի ներմուծումը կարող է ցավալի վերջաբանի հանգեցնել, բայց դա չի կարելի կոնկրետացնել եւ ասել, որ ցասում է հայի կամ վրացու դեմ: Վերջին տարիներին թուլացել են այս տեսակ արտահայտությունները, եւ ժողովուրդն ավելի հանգիստ է ապրում: Ինչքա՞ն գումար տվեցիք, որ Մոսկվայի դպրոցի տնօրեն դարձաք: (Ծիծաղում է) Նման բան չկա: Իսկ ատեստատ ստանալն ի՞նչ արժե Ձեզ մոտ: (Ծիծաղում է) Նման բան չկա: Այդ առումով էլ օրենքը բավական խիստ է: Բացի այդ, վերահսկիչ ստուգումներ այնքան շատ կան, տարվա մեջ 10-20 ստուգում: Մենք Բոլոնյան համակարգին ենք անցել, Դուք ի՞նչ եք անում այս ուղղությամբ: Այդ գործընթացի մեջ նաեւ մենք ենք գտնվում, ուղղակի Հայաստանը կարծես մեկ քայլ առաջ է մեզնից: Եթե Ձեզ զանգահարեին եւ 23 տարվա ընդմիջումից հետո հրավիրեին այստեղ եւ առաջարկեին դպրոցի տնօրեն աշխատել, ի՞նչ կլիներ պատասխանը: Ի դեպ, 2000-2007-ին նախարարությունն ինձ աշխատանքի առաջարկ արել է եւ բավական բարձր պաշտոնի առաջարկ: Նախ, ընտանիքս է այնտեղ, բացի այդ, մենք այսօր սփյուռքում մեծ աշխատանք ենք իրականացնում, և վերջին արտագաղթի տեմպերը հենց ցույց են տալիս, որ անելիքներ շատ կան: Հայրենիքում մի քանի անգամ տարվա մեջ լինում եմ, ծանոթ եմ բոլոր խնդիրներին: Ի՞նչ խնդիրներ կան, որո՞նք են, ըստ Ձեզ, այստեղի ամենամեծ խնդիրները: Ամենամեծ խնդիրը Հայաստանը խաղաղ վիճակում տեսնելն է: Չեմ ուզում պատերազմական խնդիրներ ծագեն, տղաները, որոնք մեր խաղաղության համար նվիրեցին իրենց կյանքը, մեզ պետք է հուշեն, որ իրավունք չունենք հետ գնալու: Երկրորդ խնդիրը տնտեսական աճ տեսնել է, որ այնքան աշխատատեղ լինի, որ տղամարդն իր ներուժը տեսնի այստեղ և ոչ թե դրսում: Եվ երբ մենք մեր ներուժը, պոտենցիալը հարստացնենք, կհզորանա հայրենիքը, մենք որպես հզոր երկիր կարող ենք հավասարազոր պատկերացնենք մեզ հզորների կողքին: Այսօր Իսրայելը, թեեւ իր տարածքային առումով Ռուսաստան չէ, բայց աշխարհում իր նշանակությամբ, նոր քայլերով, ռազմավարությամբ կարողնում է իր հարցերը դնել, եւ այսպիսի շատ երկրներ կան: Եվ միայն տարածքային չափով չէ, որ մենք պետք է մեզ նայենք` որ փոքր ենք, ուրեմն ասելիք չունենք: ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ