Մեր զրուցակիցն է Ստեփան Դանիելյանը
-Ստեփան, օրերսԱԺ ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Գալուստ Սահակյանն ասել է, որ սկսված Կոնգրես-իշխանություն երկխոսությունն ամենևին էլ Կոնգրեսի ճնշման արդյունքը չէ, ավելին` իրենք թողնում են` Կոնգրեսը մի քիչ էլ ուրախանա: Դատելով այս ամենից` երկխոսությունն իմիտացիա՞ է:
-Իմ կարծիքով, Կոնգրեսը ճնշման մեխանիզմներ չունի, եթե ունենար, այդ ճնշումը կօգտագործեր իշխանափոխության համար, սակայն Կոնգրեսը քաղաքական դաշտի վրա ազդեցություն միանշանակ ունի: Այդ իմաստով, պարոն Սահակյանը մի քիչ տաքացել էր, ավելին, Տեր-Պետրոսյանը չի կարող իշխանափոխություն կազմակերպել, սակայն իշխանության մի հատվածը նրա ջանքերի շնորհիվ կարող է քաղաքական դաշտը ընդմիշտ լքել: Այդ իմաստով, Գալուստ Սահակյանի այդ հարցազրույցը կարելի է իրադարձային համարել: Հարցազրույցում արտահայտված տեսակետները, իմ կարծիքով, ոչ միայն Գալուստ Սահակյանի տեսակետն է, այլ իշխանության մի հատվածի, որը հասկանալու համար պետք է հայտնի կաղապարներից դուրս գանք: Այդ կաղապարն է. կա իշխանություն և կա ընդդիմություն, այս երկուսի միջև պայքար է գնում, ընդդիմությունն էլ ժողովրդի տեսակետն է արտահայտում: Այդ կաղապարը խանգարում է հասկանալ իրական գործընթացների տրամաբանությունը, և որոշ ուժեր, հատկապես ընդդիմադիր, այս կաղապարի վրա են կառուցում իրենց հանրային քարոզչությունը: Իհարկե, սա վաղուց արդեն այդպես չէ: Եվ իշխանությունը, և ընդդիմությունը բաժանված են տարբեր խմբերի, որոնք ունեն տարբեր շահեր: Ավելի պատկերավոր ասած, բաժանարար գծերն անցնում են ուղղահայաց, այլ ոչ թե հորիզոնական:
-Կարո՞ղ ենք ասել, որ ըստ էության այսօր իշխանության մեջ մտածողության փոփոխություն է տեղի ունենում: Գալուստ Սահակյանը վերջերս ինչ ասել է, տեղի է ունեցել դրա հակառակը: Ի՞նչ է տեղի ունենում իշխանության մեջ, մոնոլիտ վիճակից դո՞ւրս է գալիս:
-Նախ, այն կարծիքին եմ, որ Հայաստանում իշխանությունը երբեք մոնոլիտ չի եղել, տարբեր խմբավորումներ են եղել, և քաղաքական պայքարը եղել է իշխանության տարբեր խմբավորումների միջև, որտեղ ընդդիմությունը, ուզած-չուզած, հասկանալով, թե չհասկանալով, սպասարկել է իշխանության տարբեր խմբերի շահերը: Միշտ որոշակի փուլերից հետո իշխանությունը տրոհվել է իշխանության և ընդդիմության, ընդդիմության մի մասը շարունակել է մնալ ընդդիմությունում, մյուս մասն ինտեգրվել է իշխանությանը: Քչերն են հիշում, որ Հանրապետական կուսակցությունը նույնպես ժամանակին ընդդիմադիր է եղել:
Այս ենթատեքստում պետք է փորձել հասկանալ երկխոսության իմաստը: Ես սա գնահատում եմ որպես քաղաքական դաշտը կիսելու ակտ, այսինքն` Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պետք է իշխանության կողմից ճանաչվի որպես միակ ընդդիմություն, և եթե նա ընդդիմության այլ խմբերի հետ պրոբլեմներ ունենա, բնականաբար պետք է ստանա իշխանության աջակցությունը, և հակառակը, Սերժ Սարգսյանը պետք է ՀԱԿ-ի կողմից ճանաչվի «միակ» իշխանություն, և եթե Սարգսյանն իշխանության դաշտում ունենա խնդիրներ, պետք է ստանա ընդդիմության աջակցությունը: Փոխօգնության նման դեպքեր արդեն գրանցվել են վերջին ամիսներին: Այդ համագործակցությունը հաջորդ խորհրդարանական ընտրությունների ընթացքում պետք է նյութականանա: Եթե այսպես շարունակվի, իշխանության մեջ կլինեն ուժեր, որոնք կհայտնվեն outside, այսինքն` առհասարակ դուրս կմնան քաղաքական դաշտից, և ընդդիմությունում մյուս հատվածը քաղաքական դաշտից դուրս է մնալու: Այս առումով ես երկխոսությունը համարում եմ ռազմաքաղաքական պակտ` ուղղված մյուս ուժերի դեմ: Եվ բնականաբար, թե ընդդիմությունը, թե իշխանությունը զգացել են այդ վտանգը, և Գալուստ Սահակյանի վերջին հարցազրույցը բացահայտորեն իշխանության մեջ եղած մի հատվածի մտահոգության արտացոլումն էր: Եվ սա արդեն շատ բացահայտ է տեղի ունենում, քանի որ արդեն բացահայտ խոսվում է, որ օլիգարխների մի մասը պետք է խորհրդարանում ներկայացված չլինեն: Մյուս կողմից, եթե ուշադիր լինեք, ապա Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վերջին ելույթներն առաջին հերթին ուղղված են ընդդիմադիր մյուս ուժերի դեմ:
-Ստեփան, ստացվում է`երկխոսության մեջ որևէ դրական միտում չկա՞, որ ՀԱԿ-ը անընդհատ ասում է, որ գնում է սահմանադրական ճանապարհով, մի՞ֆ է:
-Ես ուզում եմ այս հարցն ավելի խորքային դիտարկենք: Մենք գիտենք, որ Հայաստանում իշխանությունը ձևավորվում է ընտրակեղծիքների միջոցով: Ընտրակեղծիքը բարդագույն համակարգ է, և այն բազմահազարանոց հատվածը, որը մասնակցում է ընտրություն կեղծելուն, ձևավորում է իշխանություն, թե կենտրոնական, թե տեղական: Քաղաքապետերը, գյուղապետերը «նշանակվում են» իրենց պաշտոններին` ընտրությունների սարքման գործում ունեցած իրենց ավանդներին համապատասխան: Հիշո՞ւմ եք, ինչպես էր խորհրդային ժամանակաշրջանում. գոյություն ուներ պլան, ըստ այդ պլանի որոշվում էր տեղական իշխանության արդյունավետությունը: Որքան էր գյուղում կովերի կաթնատվությունը, որքան տոննա խոտ են հավաքել: Հիմա այդ պլանը կախված է ընտրությունների ժամանակ սարքված ձայների քանակից: Այս համակարգը ավելի հետադիմական ու անմարդկային է, քան խորհրդային համակարգը: Դրա համար մեր քաղաքները, գյուղերը, տարբեր ոլորտները, նախարարություննները զարգացում չեն ապրում: Եվ ոչ մի քաղաքապետի քաղաքապետ լինելը կախված չէ քաղաքի վիճակից, այլ կախված է այն թվերից, որ նա սարքում է ընտրությունների ժամանակ: Հիմա պատկերացրեք մի այսպիսի իրավիճակ. Սերժ Սարգսյանը և Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պայմանավորվում են ձայների թվերի շուրջ, Սերժ Սարգսյանի հսկողության տակ եղած հանձնաժողովները նկարում են այդ թվերը, Տեր-Պետրոսյանը որպես միակ ընդդիմություն այդ թվերը ճանաչում է, այսինքն` Սերժ Սարգսյանը դառնում է լեգիտիմ, աշխարհը ճանաչում է ընտրությունների արդյունքները և ոչ ոք չի բողոքարկում: Ինչպես մի անգամ Հովիկ Աբրահամյանն է ասել` այն ընտրությունն է լեգիտիմ, որի դեմ ընդդիմությունը չի բողոքում: Այսինքն` երբ այս սխեման է գործում, ընտրությունները կեղծող այդ բազմահազարանոց զանգվածը խաղից դուրս է մնում, այսինքն` նախարարների, քաղաքապետների, գյուղապետների «նշանակման» սկզբունքը փոխվում է:
-Դրական քայլ չէ՞ արդյոք ընտրությունների այդ մեխանիզմներին վերջ դնելը:
-Մի կողմից դա լավ է, որովհետև այդ համակարգը գոնե մի ընտրության ժամանակ չաշխատելով` կփլուզվի, մյուս կողմից` հարց է առաջանում` արդյո՞ք այդ նոր ստացված համակարգը լինելու է ավելի արդյունավետ և հասարակությանն է ծառայելու: Իմ կարծիքով, նոր սկզբունքների վրա հիմնված համակարգը ծառայելու է ավելի նեղ խմբի, այլ ոչ թե մի քանի հազար ընտրակեղծարարների ու մի 40 ընտանիքների, ինչպես հիմա է: Դա ավելի անարդյունավետ համակարգ կլինի:
Մենք պետք է նախօրոք հասկանանք`արդյո՞ք այդ երկխոսությունը կբերի երկրի զարգացմանը և ժողովրդավարացմանը, թե՞ ավելի կոշտ մեխանիզմների վրա հիմնված ավելի ավտորիտար համակարգի: Դա մենք պետք է հիմա հասկանանք:
-Ստեփան, հնարավո՞ր է այս երկխոսության գործընթացը ձգձգվի մինչև սեպտեմբեր, և արտահերթ ընտրություններ այդպես էլ չլինեն:
-Մի այսպիսի արտահայտություն կա` մի հիմարը քարը ներտում է, հետո 100 իմաստուն չեն կարողանում դրա տակից դուրս գալ: Ինձ համար ընդհանրապես այս արտահերթ ընտրության լոզունգն անիմաստ է և նույնիսկ քննարկման ենթակա չէ: Ինչ տարբերություն` մի քանի ամիս շուտ, թե ուշ է լինելու, առավել ևս, եթե մի քանի ամիս շուտ լինելու դեպքում այն ուժերը, որոնք պետք է մասնակցեն, բացի իշխանականից, չեն կարող կազմակերպվել: Բնական է, ով կազմակերպում է արտահերթ ընտրությունները, նա էլ կորոշի դրա նպատակահարմարությունը իր շահերին:
-Ասում են, որ այս երկխոսությունը իշխանությունը քշելու մի մեխանիզմ է, այս տարբերակով Լևոն Տեր-Պետրոսյանը փորձում է բարբարոսությունից քաղաքակրթության անցնելու հայեցակարգ բերել:
-Հիշենք, որ երբ իշխանությունը Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ձեռքում էր, մենք ժողովրդավար երկրում չէինք ապրում, և որևէ երաշխիք չկա, որ եթե նա գա իշխանության, մենք ժողովրդավար երկրում ենք ապրելու: Որո՞նք են այն հիմնական համակարգային խնդիրները, որոնք քայքայում են մեր երկիրը: Իմ համոզմամբ, դրանք են. 95-ին ընդունված այս սահմանադրությունը, տնտեսության և քաղաքականության միահյուսումը և դրանց հետևանքը հանդիսացող կեղծիքների միջոցով իշխանության ձևավորումը: Ո՞վ է այդ համակարգի հիմնադիր հայրը, փորձեք ինքնուրույն կռահել… Իմ կարծիքով, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ծրագիրը մեկն է` Ղարաբաղի խնդիրը պետք է լուծվի ըստ Ադրբեջանի տեսանկյունի և դրա պատասխանատվությունը պետք է կրի Սերժ Սարգսյանը կամ «ղարաբաղյան կլանը», որից հետո իշխանության պետք է գա «երևանյան կլանը»` Տեր-Պետրոսյանի գլխավորությամբ: Ինձ համար այդ գինը անընդունելի է: Ինձ համար երևանյան կլանը ոչնչով լավը չի ղարաբաղյան կլանից:
-Մյուս ուժերի ճակատագիրը,որոնք այս կամ այն կերպ չեն կիսում ոչ իշխանության, ոչ ընդդիմության վարած ռազմավարությունը, ի՞նչ կլինի, կմարգինալանան և քաղաքական դաշտից դո՞ւրս կմնան:
-Հայաստանում այնպիսի իրավիճակ է ձևավորված, երբ բոլոր ուժերն էլ մարգինալացված են. և ՀՀԿ, և Օրինաց երկիրը, և ԲՀԿ, և ընդդիմության բոլոր ուժերը` Դաշնակցություն, Սարդարապատ, Ժառանգություն, բոլորն անխտիր գնում են մարգինալացման: Այն քաղաքական ուժը, որը կարող է միավորել հասարակության գոնե մի զգալի հատվածն ընդհանուր նպատակների շուրջ, հստակ աշխարհայացքի շուրջ, հստակ խնդիրների շուրջ, այդ ուժը կլինի Հայաստանի ապագա ուժը, որի շուրջ կմիավորվեն ոչ միայն հասարակ մարդիկ, այլ կհամախմբվեն խոշոր և միջին բիզնեսը, որոնք այսօր հարվածի տակ են: Ես այսօր այդ ուժը առայժմ չեմ տեսնում, սակայն հույս ունեմ, որ նման ուժ կձևավորվի Հայաստանում, և չի բացառվում, որ այդ ուժը լինի ներկայում մարգինալների ցուցակում գտնվողներից մեկը:
-Կարծիք կա, որ այդ նոր ուժը կձևավորվի այն ժամանակ, երբ կլուծվի Ղարաբաղի հարցը:
-Եթե Ղարաբաղի հարցը լուծվի այնպես, ինչպես դա պատկերացնում է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, դա լինելու է Հայաստանի վերջը: Բնականաբար, ես ինքս այդ երկրում չեմ ապրի:
-Ժիրայր Լիպարիտյանը վերջերս մի հոդված -կոչով հանդես եկավ: Ինչո՞ւ հանկարծ սկսեցին մտահոգվել երկրի խնդրով:
-Ընդհանրապես դեմ եմ, որ մամուլում վիրավորական արտահայտություններ են հնչում, առավել ևս պիտակներ, ինքս էլ խոսափում եմ դրանից, սակայն Լիպարիտյանի դեպքում ես այդ կանոնը պետք է խախտեմ. դա ծեր պոռնիկի լաց էր:
-Ինչպե՞ս կհիմնավորեք:
-Լիպարիտյանի ապրած կյանքով և նրա քաղաքական գործունեությունից ելնելով եմ նման խիստ արտահայտություն օգտագործում: Արտագաղթը հիմնավորել միայն Ղարաբաղի խնդրով և դրա միջոցով հոգեբանական ճնշում գործադրել հասարակության վրա, այսինքն` Ղարաբաղը տանք, որ արտագաղթը կանգնեցնենք: Իսկ հաշվե՞լ են, որ արդեն Ղարաբաղը զիջելու պատճառով որքան մարդ կհեռանա Հայաստանից… վստահ եմ, որ Լիպարիտյանին Հայաստանից են հուշել նման թեզով հանդես գալ:
Սիրանույշ Պապյան
-Իմ կարծիքով, Կոնգրեսը ճնշման մեխանիզմներ չունի, եթե ունենար, այդ ճնշումը կօգտագործեր իշխանափոխության համար, սակայն Կոնգրեսը քաղաքական դաշտի վրա ազդեցություն միանշանակ ունի: Այդ իմաստով, պարոն Սահակյանը մի քիչ տաքացել էր, ավելին, Տեր-Պետրոսյանը չի կարող իշխանափոխություն կազմակերպել, սակայն իշխանության մի հատվածը նրա ջանքերի շնորհիվ կարող է քաղաքական դաշտը ընդմիշտ լքել: Այդ իմաստով, Գալուստ Սահակյանի այդ հարցազրույցը կարելի է իրադարձային համարել: Հարցազրույցում արտահայտված տեսակետները, իմ կարծիքով, ոչ միայն Գալուստ Սահակյանի տեսակետն է, այլ իշխանության մի հատվածի, որը հասկանալու համար պետք է հայտնի կաղապարներից դուրս գանք: Այդ կաղապարն է. կա իշխանություն և կա ընդդիմություն, այս երկուսի միջև պայքար է գնում, ընդդիմությունն էլ ժողովրդի տեսակետն է արտահայտում: Այդ կաղապարը խանգարում է հասկանալ իրական գործընթացների տրամաբանությունը, և որոշ ուժեր, հատկապես ընդդիմադիր, այս կաղապարի վրա են կառուցում իրենց հանրային քարոզչությունը: Իհարկե, սա վաղուց արդեն այդպես չէ: Եվ իշխանությունը, և ընդդիմությունը բաժանված են տարբեր խմբերի, որոնք ունեն տարբեր շահեր: Ավելի պատկերավոր ասած, բաժանարար գծերն անցնում են ուղղահայաց, այլ ոչ թե հորիզոնական:
-Կարո՞ղ ենք ասել, որ ըստ էության այսօր իշխանության մեջ մտածողության փոփոխություն է տեղի ունենում: Գալուստ Սահակյանը վերջերս ինչ ասել է, տեղի է ունեցել դրա հակառակը: Ի՞նչ է տեղի ունենում իշխանության մեջ, մոնոլիտ վիճակից դո՞ւրս է գալիս:
-Նախ, այն կարծիքին եմ, որ Հայաստանում իշխանությունը երբեք մոնոլիտ չի եղել, տարբեր խմբավորումներ են եղել, և քաղաքական պայքարը եղել է իշխանության տարբեր խմբավորումների միջև, որտեղ ընդդիմությունը, ուզած-չուզած, հասկանալով, թե չհասկանալով, սպասարկել է իշխանության տարբեր խմբերի շահերը: Միշտ որոշակի փուլերից հետո իշխանությունը տրոհվել է իշխանության և ընդդիմության, ընդդիմության մի մասը շարունակել է մնալ ընդդիմությունում, մյուս մասն ինտեգրվել է իշխանությանը: Քչերն են հիշում, որ Հանրապետական կուսակցությունը նույնպես ժամանակին ընդդիմադիր է եղել:
Այս ենթատեքստում պետք է փորձել հասկանալ երկխոսության իմաստը: Ես սա գնահատում եմ որպես քաղաքական դաշտը կիսելու ակտ, այսինքն` Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պետք է իշխանության կողմից ճանաչվի որպես միակ ընդդիմություն, և եթե նա ընդդիմության այլ խմբերի հետ պրոբլեմներ ունենա, բնականաբար պետք է ստանա իշխանության աջակցությունը, և հակառակը, Սերժ Սարգսյանը պետք է ՀԱԿ-ի կողմից ճանաչվի «միակ» իշխանություն, և եթե Սարգսյանն իշխանության դաշտում ունենա խնդիրներ, պետք է ստանա ընդդիմության աջակցությունը: Փոխօգնության նման դեպքեր արդեն գրանցվել են վերջին ամիսներին: Այդ համագործակցությունը հաջորդ խորհրդարանական ընտրությունների ընթացքում պետք է նյութականանա: Եթե այսպես շարունակվի, իշխանության մեջ կլինեն ուժեր, որոնք կհայտնվեն outside, այսինքն` առհասարակ դուրս կմնան քաղաքական դաշտից, և ընդդիմությունում մյուս հատվածը քաղաքական դաշտից դուրս է մնալու: Այս առումով ես երկխոսությունը համարում եմ ռազմաքաղաքական պակտ` ուղղված մյուս ուժերի դեմ: Եվ բնականաբար, թե ընդդիմությունը, թե իշխանությունը զգացել են այդ վտանգը, և Գալուստ Սահակյանի վերջին հարցազրույցը բացահայտորեն իշխանության մեջ եղած մի հատվածի մտահոգության արտացոլումն էր: Եվ սա արդեն շատ բացահայտ է տեղի ունենում, քանի որ արդեն բացահայտ խոսվում է, որ օլիգարխների մի մասը պետք է խորհրդարանում ներկայացված չլինեն: Մյուս կողմից, եթե ուշադիր լինեք, ապա Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վերջին ելույթներն առաջին հերթին ուղղված են ընդդիմադիր մյուս ուժերի դեմ:
-Ստեփան, ստացվում է`երկխոսության մեջ որևէ դրական միտում չկա՞, որ ՀԱԿ-ը անընդհատ ասում է, որ գնում է սահմանադրական ճանապարհով, մի՞ֆ է:
-Ես ուզում եմ այս հարցն ավելի խորքային դիտարկենք: Մենք գիտենք, որ Հայաստանում իշխանությունը ձևավորվում է ընտրակեղծիքների միջոցով: Ընտրակեղծիքը բարդագույն համակարգ է, և այն բազմահազարանոց հատվածը, որը մասնակցում է ընտրություն կեղծելուն, ձևավորում է իշխանություն, թե կենտրոնական, թե տեղական: Քաղաքապետերը, գյուղապետերը «նշանակվում են» իրենց պաշտոններին` ընտրությունների սարքման գործում ունեցած իրենց ավանդներին համապատասխան: Հիշո՞ւմ եք, ինչպես էր խորհրդային ժամանակաշրջանում. գոյություն ուներ պլան, ըստ այդ պլանի որոշվում էր տեղական իշխանության արդյունավետությունը: Որքան էր գյուղում կովերի կաթնատվությունը, որքան տոննա խոտ են հավաքել: Հիմա այդ պլանը կախված է ընտրությունների ժամանակ սարքված ձայների քանակից: Այս համակարգը ավելի հետադիմական ու անմարդկային է, քան խորհրդային համակարգը: Դրա համար մեր քաղաքները, գյուղերը, տարբեր ոլորտները, նախարարություննները զարգացում չեն ապրում: Եվ ոչ մի քաղաքապետի քաղաքապետ լինելը կախված չէ քաղաքի վիճակից, այլ կախված է այն թվերից, որ նա սարքում է ընտրությունների ժամանակ: Հիմա պատկերացրեք մի այսպիսի իրավիճակ. Սերժ Սարգսյանը և Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պայմանավորվում են ձայների թվերի շուրջ, Սերժ Սարգսյանի հսկողության տակ եղած հանձնաժողովները նկարում են այդ թվերը, Տեր-Պետրոսյանը որպես միակ ընդդիմություն այդ թվերը ճանաչում է, այսինքն` Սերժ Սարգսյանը դառնում է լեգիտիմ, աշխարհը ճանաչում է ընտրությունների արդյունքները և ոչ ոք չի բողոքարկում: Ինչպես մի անգամ Հովիկ Աբրահամյանն է ասել` այն ընտրությունն է լեգիտիմ, որի դեմ ընդդիմությունը չի բողոքում: Այսինքն` երբ այս սխեման է գործում, ընտրությունները կեղծող այդ բազմահազարանոց զանգվածը խաղից դուրս է մնում, այսինքն` նախարարների, քաղաքապետների, գյուղապետների «նշանակման» սկզբունքը փոխվում է:
-Դրական քայլ չէ՞ արդյոք ընտրությունների այդ մեխանիզմներին վերջ դնելը:
-Մի կողմից դա լավ է, որովհետև այդ համակարգը գոնե մի ընտրության ժամանակ չաշխատելով` կփլուզվի, մյուս կողմից` հարց է առաջանում` արդյո՞ք այդ նոր ստացված համակարգը լինելու է ավելի արդյունավետ և հասարակությանն է ծառայելու: Իմ կարծիքով, նոր սկզբունքների վրա հիմնված համակարգը ծառայելու է ավելի նեղ խմբի, այլ ոչ թե մի քանի հազար ընտրակեղծարարների ու մի 40 ընտանիքների, ինչպես հիմա է: Դա ավելի անարդյունավետ համակարգ կլինի:
Մենք պետք է նախօրոք հասկանանք`արդյո՞ք այդ երկխոսությունը կբերի երկրի զարգացմանը և ժողովրդավարացմանը, թե՞ ավելի կոշտ մեխանիզմների վրա հիմնված ավելի ավտորիտար համակարգի: Դա մենք պետք է հիմա հասկանանք:
-Ստեփան, հնարավո՞ր է այս երկխոսության գործընթացը ձգձգվի մինչև սեպտեմբեր, և արտահերթ ընտրություններ այդպես էլ չլինեն:
-Մի այսպիսի արտահայտություն կա` մի հիմարը քարը ներտում է, հետո 100 իմաստուն չեն կարողանում դրա տակից դուրս գալ: Ինձ համար ընդհանրապես այս արտահերթ ընտրության լոզունգն անիմաստ է և նույնիսկ քննարկման ենթակա չէ: Ինչ տարբերություն` մի քանի ամիս շուտ, թե ուշ է լինելու, առավել ևս, եթե մի քանի ամիս շուտ լինելու դեպքում այն ուժերը, որոնք պետք է մասնակցեն, բացի իշխանականից, չեն կարող կազմակերպվել: Բնական է, ով կազմակերպում է արտահերթ ընտրությունները, նա էլ կորոշի դրա նպատակահարմարությունը իր շահերին:
-Ասում են, որ այս երկխոսությունը իշխանությունը քշելու մի մեխանիզմ է, այս տարբերակով Լևոն Տեր-Պետրոսյանը փորձում է բարբարոսությունից քաղաքակրթության անցնելու հայեցակարգ բերել:
-Հիշենք, որ երբ իշխանությունը Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ձեռքում էր, մենք ժողովրդավար երկրում չէինք ապրում, և որևէ երաշխիք չկա, որ եթե նա գա իշխանության, մենք ժողովրդավար երկրում ենք ապրելու: Որո՞նք են այն հիմնական համակարգային խնդիրները, որոնք քայքայում են մեր երկիրը: Իմ համոզմամբ, դրանք են. 95-ին ընդունված այս սահմանադրությունը, տնտեսության և քաղաքականության միահյուսումը և դրանց հետևանքը հանդիսացող կեղծիքների միջոցով իշխանության ձևավորումը: Ո՞վ է այդ համակարգի հիմնադիր հայրը, փորձեք ինքնուրույն կռահել… Իմ կարծիքով, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ծրագիրը մեկն է` Ղարաբաղի խնդիրը պետք է լուծվի ըստ Ադրբեջանի տեսանկյունի և դրա պատասխանատվությունը պետք է կրի Սերժ Սարգսյանը կամ «ղարաբաղյան կլանը», որից հետո իշխանության պետք է գա «երևանյան կլանը»` Տեր-Պետրոսյանի գլխավորությամբ: Ինձ համար այդ գինը անընդունելի է: Ինձ համար երևանյան կլանը ոչնչով լավը չի ղարաբաղյան կլանից:
-Մյուս ուժերի ճակատագիրը,որոնք այս կամ այն կերպ չեն կիսում ոչ իշխանության, ոչ ընդդիմության վարած ռազմավարությունը, ի՞նչ կլինի, կմարգինալանան և քաղաքական դաշտից դո՞ւրս կմնան:
-Հայաստանում այնպիսի իրավիճակ է ձևավորված, երբ բոլոր ուժերն էլ մարգինալացված են. և ՀՀԿ, և Օրինաց երկիրը, և ԲՀԿ, և ընդդիմության բոլոր ուժերը` Դաշնակցություն, Սարդարապատ, Ժառանգություն, բոլորն անխտիր գնում են մարգինալացման: Այն քաղաքական ուժը, որը կարող է միավորել հասարակության գոնե մի զգալի հատվածն ընդհանուր նպատակների շուրջ, հստակ աշխարհայացքի շուրջ, հստակ խնդիրների շուրջ, այդ ուժը կլինի Հայաստանի ապագա ուժը, որի շուրջ կմիավորվեն ոչ միայն հասարակ մարդիկ, այլ կհամախմբվեն խոշոր և միջին բիզնեսը, որոնք այսօր հարվածի տակ են: Ես այսօր այդ ուժը առայժմ չեմ տեսնում, սակայն հույս ունեմ, որ նման ուժ կձևավորվի Հայաստանում, և չի բացառվում, որ այդ ուժը լինի ներկայում մարգինալների ցուցակում գտնվողներից մեկը:
-Կարծիք կա, որ այդ նոր ուժը կձևավորվի այն ժամանակ, երբ կլուծվի Ղարաբաղի հարցը:
-Եթե Ղարաբաղի հարցը լուծվի այնպես, ինչպես դա պատկերացնում է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, դա լինելու է Հայաստանի վերջը: Բնականաբար, ես ինքս այդ երկրում չեմ ապրի:
-Ժիրայր Լիպարիտյանը վերջերս մի հոդված -կոչով հանդես եկավ: Ինչո՞ւ հանկարծ սկսեցին մտահոգվել երկրի խնդրով:
-Ընդհանրապես դեմ եմ, որ մամուլում վիրավորական արտահայտություններ են հնչում, առավել ևս պիտակներ, ինքս էլ խոսափում եմ դրանից, սակայն Լիպարիտյանի դեպքում ես այդ կանոնը պետք է խախտեմ. դա ծեր պոռնիկի լաց էր:
-Ինչպե՞ս կհիմնավորեք:
-Լիպարիտյանի ապրած կյանքով և նրա քաղաքական գործունեությունից ելնելով եմ նման խիստ արտահայտություն օգտագործում: Արտագաղթը հիմնավորել միայն Ղարաբաղի խնդրով և դրա միջոցով հոգեբանական ճնշում գործադրել հասարակության վրա, այսինքն` Ղարաբաղը տանք, որ արտագաղթը կանգնեցնենք: Իսկ հաշվե՞լ են, որ արդեն Ղարաբաղը զիջելու պատճառով որքան մարդ կհեռանա Հայաստանից… վստահ եմ, որ Լիպարիտյանին Հայաստանից են հուշել նման թեզով հանդես գալ:
Սիրանույշ Պապյան
Tehran Time
Yerevan Time
No comments:
Post a Comment