Azg.am-17-9-2011-Սեպտեմբերի 19-20-ը տեղի ունենալիք Հայաստան- սփյուռք համաժողովին գլխավորաբար 4 թեմա է քննարկվելու, այդ թվումՙ Ցեղասպանության 100-ամյակին ընդառաջ եւ ԼՂՀ հիմնահարցի ներկա հանգրվանի հարցեր, այդ թեմաներով զեկուցումներ կունենան Հայաստանի եւ Սփյուռքի հանրահայտ գործիչներ: Ռամկավար սփյուռքյան կառույցները ներկայացնող Երվանդ Ազատյանը «Ազգի» հետ զրույցում պատմեց, թե հատկապես որ խնդիրների վրա է կանգ առնելու իր զեկուցման մեջ «Հայկական ցեղասպանության խնդիրը քսանմեկերորդ դարում» թեմատիկ քննարկման ժամանակ: Ընդհանուր անդրադարձից հետո նա ներկայացնելու է Հայոց ցեղասպանության ճանաչման համար պայքարի տարբեր երեսները: Նախ որ` զինյալ պայքարը (անկախ Ազատյանի վերաբերմունքից պայքարի այդ ձեւի նկատմամբ) քաղաքական մակարդակի վրա բարձրացրեց Ցեղասպանության հարցը ավելի քան հիսուն տարի հետո: Երկրորդ` քաղաքական ասպարեզում հայերի տարած պայքարն է վերլուծվելու: Ըստ Ազատյանի` Թուրքիան ահագին փողեր է վատնում, որ քաղաքականորեն հայկական ցեղասպանության ճանաչումը չիրականանա, դրան դիմակա ունենք Հայ դատի հանձնախմբերը Ամերիկայում, Միջին Արեւելքում, Եվրոպայում. «Բայց միայն դեմոկրատական երկրներում է, որ հայերը կրնան քաղաքական գործ, լոբիինգ, աշխատանք տանիլ, հետեւաբար միայն Ամերիկայի, Եվրոպայի մեջ այդ աշխատանքները կարող էին արդյունք տալ, եւ այդպես ալ եղավ»: Երրորդ երեսը դիտարկվելու է իրավական գետնի վրա, եւ Ե. Ազատյանի տեսակետն այս առումով այն է, որ եթե Թուրքիան մտնի Եվրոպական միություն եւ պարտավորվի Եվրոպական միության չափանիշներն ու օրենքները որդեգրել, այդ գործընթացը մեզ համար նպաստավոր կլինի, որովհետեւ ի վերջո Թուրքիային դեմ պիտի տրվի մարդու իրավունքների հարցը եւ հենց սկզբնապես` Ցեղասպանության հետ կապված:Քաղաքական պայքարի համատեքստում է նաեւ ԱՄՆ-ում հայկական հանձնախմբերի աշխատանքը հատկապես «օրինական գետնին վրա», ըստ Ազատյանի. «Հիմա մենք ապահովագրական ընկերությունների, բանկերի դեմ դատեր բացինք եւ, ինչպես կըսեն, սեթլմենտներ, կարգադրություններ եղան, եւ հայերին հատուցում տրվեց: Հիմա ուղղակիորեն Թուրքիո պետական բանկի դեմ է դատ բացվել` Ինջիռլիկի ռազմակայանի հողերի վարձակալության կապակցությամբ, որուն մեկ մասն իմ մեծ մոր ընտանիքին կպատկանի: Թուրքիո մեջ այդ օրինական գետինն է»: Բայց սփյուռքահայ գործչին ամենից ավելի հուզում է, որ մեկուկես մլն մարդկանց արյան հետ կապված դատը այսօր վերածվել է վիճակագրական վեճի եւ պատմական ճշմարտությունը հաստատելու կամ հերքելու անհեթեթ իրականության, այդ ուղղությամբ հսկա պայքար կա` թուրքերը Հալաչօղլուի գլխավորությամբ ահագին մերժողական հրատարակություններ են հրատարակում. «Դժբախտաբար տակավին չունինք ամբողջական ցեղասպանագետներ, ինչպես Իսրայել Չառնին է Իսրայելում, որ Ցեղասպանության եւ հոլոքոսթի կենտրոն ունի. մենք այդպիսի կենտրոն չունինք, ունինք Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտը այստեղ: Իսկ Վաշինգտոնում, որ Ցեղասպանության թանգարանը պետք է բացվեր, շատ տխուր վիճակի` դատերու մեջ է: Ուրեմն` մեր գիտական հետազոտության ուսումնասիրության պայքարը շատ բուռն կերպով կշարունակվի, եւ ամեն տեղ ֆրանսերենով, ռուսերենով, հայերենով, անգլերենով նոր-նոր հրատարակություններ կելլեն: Այդտեղ ալ ստեղծված է հակասություն մը. Ցեղասպանության հարցի կապակցությամբ Հայաստանի պատմագետների, մասնագետների կարծիքը դժբախտաբար կհակադրվի դրսի, հատկապես Ամերիկայի պատմաբանների կարծիքներին, որոնցից մեկն, օրինակ, Ռոնալդ Սյունին է: Ոչ միայն նրան, այլեւ Ժիրայր Լիպարիտյանին, նույնիսկ Ռիչարդ Հովհաննիսյանին քննադատության կենթարկեն, որ տարբեր մտածողության տեր են, իսկ Հայաստանում շատ ավելի զուտ ազգայնական մոտեցում կա Ցեղասպանության հարցի վերաբերյալ: Հիմա մեր պրոբլեմն այն է, որ գիտնականներին չենք կարող սովետական շրջանի պես դոգմաների մեջ դնել, ազատ մտածող գիտնականներին այդպիսի բան ասել հնարավոր չէ: Բայց պատմական ճշմարտությունը Երեւան բերելը հարյուր տարի պետք չէ առնե, եւ արդեն հարյուրամյակն է, որ կմոտենա, մինչդեռ «ցեղասպանություն» բնորոշումը տակավին վերջնական տարազումը չէ ստացած: Սա բավական տխուր է Հայաստանի եւ դրսի գիտնականների համար, որոնք բացեիբաց վեճի մեջ են իրարու հետ»: Ե. Ազատյանը բերում է Ռոնալդ Սյունիի օրինակը, ով պնդում է, որ ցեղասպանությունը կանխամտածված չէր: Իսկ ահա Վահագն Տատրյանն ահագին նյութեր է հայթայթել` ուղղակի մասնահատուկ օրինակներով ապացուցելով Ցեղասպանության կանխամտածված լինելը. «Գոնե ինձի համար այդ հարցը մեկ երեւույթով արդեն լուծված էր. Թալեաթի «Սեւ տետրակում», որ վերջերս երեւան բերվեց, ամբողջ վիճակագրություններ կան, որտեղ` ի՞նչ թվով հայեր կան, ի՞նչ գույքեր ունին եւ ի՞նչ պրոցեսով պիտի տարագրվին եւ անոնց քանի՞ տոկոսը պիտի սպանվի: Արդեն ադիկա ամենեն անհերքելի փաստն է, որ կանխամտածված էր»:
Իր զեկուցման մեջ Ե. Ազատյանը եզրահանգում- առաջարկ է ներկայացնելու, թե այսօր պետք է միասնական մոտեցում ձեւավորել Հայոց ցեղասպանության կամ Հայ դատի հարցերի վերաբերյալ: Ո՞ր մոտեցումը, սակայն, պետք է միասնական մոտեցում համարել. «Ոմանց համար Հայկական ցեղասպանության հարցը կլուծվի, եթե թուրքերը ելնլեն-պաշտոնապես հայտարարեն` մենք ձեզ սպանեցինք, ներողություն: Մեկ քայլ անդին երթալով` ուրիշ խումբ մըն ալ կա, որի համար, այո, ներողություն պիտի լինի, հետն ալ նյութական հատուցում պիտի ըլլա: Երրորդ քայլը, որ ավելի արմատական է, եւ ես պիտի ըսեմ, որ դա ավելի հիմնական է, այն է, որ այդ հատուցումը ոչ միայն նյութական պիտի ըլլա, այլ նաեւ հողային հատուցում: Սակայն քաղաքականորեն իրապաշտ չէ այսօր ակնկալել, որ գնալով հզորացող Թուրքիան փոքրիկ Հայաստանին ադ հողային զիջումն ընե: Բայց պետք չէ հերքել այս երեքը միացրած սկզբունքային պահանջքը` թուրքերը ներողություն պետք է խնդրեն, նյութական հատուցում տան, եւ երրորդ` հողային զիջումի, պատմական Հայաստանի վերականգնումի մասին մտածեն: Եվ այս բոլորը միայն պետություն մը կրնա ընել: Եվ ով կրնա դա հանդիսանալ, եթե ոչ այսօրվա մեր փոքրիկ Հայաստանի պետությունը, որ բարեբախտաբար արտաքին քաղաքականության օրակարգի վրա դրած է ցեղասպանության հարցը»:
ՄԱՐԻԵՏԱ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Tehran Time
Yerevan Time
No comments:
Post a Comment